Επιστολές ενός εξορίστου

Καταθέτω στό Ἀναγνωστήριο Ἁγιάσου, μέ τιμή και ἀγάπη στό ἔργο πού ἐπιτελεῖ, ΕΙΚΟΣΙ ΕΠΙΣΤΟΛΙΚΑ ΔΕΛΤΑΡΙΑ ΚΑΙ ΚΑΡΤΕΣ ΑΠΟ ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΜΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΟ, ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΞΟΡΙΣΤΟ ΣΤΗΝ ΙΚΑΡΙΑ.
‒Φαίδων Χατζηδημητρίου, Φθινόπωρο 2022‒

Τά πρόσωπα πού ἀλληλογραφοῦν κατοικοῦσαν, μόνιμα ἤ προσωρινά, στήν Ἰκαρία καί στήν Ἁγιάσο. Ὅταν συνέλαβαν καί ἐξόρισαν τόν πατέρα μου, κατοικούσαμε στήν πόλη τῆς Μυτιλήνης, ἐκεῖνος, ἡ μητέρα μου Μαρία, ἐγώ (δυόμισι ἐτῶν), στό σπίτι τῶν γονιῶν του, Δημητροῦ καί Μαριάνθης Χατζηδημητρίου. Προέκυψε ζήτημα ἐπιβίωσης. Ἡ οἰκονομική βοήθεια πού ἄρχισε νά στέλνει ἀπό τήν Ἀμερική ἡ ἀδελφή τοῦ πατέρα μου Φωτεινή δέν ἐπαρκοῦσε. Ἔτσι, ἡ μητέρα μου μέ πῆρε κι ἐγκατασταθήκαμε στήν Ἁγιάσο, στό πατρικό της (μητέρα της ἡ Διαμάντη Καναρέλλη, πατέρας της ὁ παπα-Χριστόφας Κανιμᾶς). Κι ἐκεῖ τά οἰκονομικά περιορισμένα, ἀφοῦ ὁ παππούς μου, μετά ἀπό πεντάμηνη κράτηση στίς φυλακές τῆς Μυτιλήνης γιά τήν ἐνεργό συμμετοχή του στό ΕΑΜ, ἀντιμετώπιζε ἀργίες καί δυσμενῆ ὑπηρεσιακή μεταχείριση. Ἡ μητέρα μου κατέβαινε συχνά στή Μυτιλήνη, γιά νά βοηθᾶ τά πεθερικά της κι αὐτοί μᾶς ἐπισκέπτονταν στήν Ἁγιάσο.

Σημειώσεις:

  1. Τά εἴκοσι δελτάρια καί κάρτες ἀποτελοῦν ἕνα μέρος τῆς ἀλληλογραφίας μεταξύ τῶν παραπάνω προσώπων. Ἡ φωτογραφία τοῦ Κεμερλῆ ἀπό τά «Τσαμάκια Μυτιλήνης» εἶναι κάρτα τῆς γειτόνισσάς μας Μηλιᾶς καί τῆς κόρης της Ξανθούλας (στενές μας φίλες στη Μυτιλήνη).
  2. Τά κόκκαλα τοῦ Γιάννη Χατζηδημητρίου βρίσκονται στόν οἰκογενειακό τάφο τοῦ παπα-Κανιμᾶ στήν Ἁγιάσο.

ΣΟΥΒΛΑΤΖΗΔΙΚΑ

Τα σουβλάκια αγαπητοί μου, έχουν κατακτήσει τη σύγχρονη ζωή, έγιναν έκφανσις και εκδήλωσίς της, χαρακτηριστικό της γνώρισμα, έθος, ανάγκη, έκφρασις, απεικόνισις της ταχύτητας της υποχρεώσεως να ξεμπερδεύεις γρήγορα…

ΔΗΜΟΚΡΑΤΗΣ, 29/05/1970

Η Αγιάσος απέκτησε συγχρονισμένο Γυμναστήριο

Η Αγιάσος απέκτησε συγχρονισμένο Γυμναστήριο, το «Χριστοφίδειον Γυμναστήριον». -Ένας ευγενικός δωρητής που εδαπάνησε πολλά για την Αγιάσο. -Αμείωτο πάντα το ενδιαφέρον του αν και λείπει 40 ολόκληρα χρόνια απ’ το χωριό του. -Τα επίσημα εγκαίνια του Γυμναστηρίου. -Ο κ. Γεώργιος Χριστοφίδης αποθεώνεται στο Γυμναστήριο.

εφημερίδα ΔΗΜΟΚΡΑΤΗΣ

20/12/1955

Σε πολλές Κοινότητες του νησιού μας οι ξενιτεμένοι των έχουν κοσμήσει τα χωριά των με διάφορα έργα: ύδρευσις, δρό­μοι, Σχολεία κλπ. που τα βλέπει ο ξένος επισκέπτης και τα θαυμάζει. Μόνο στην Αγιάσο δεν υπήρχεν έργο που να έγινε με τη συμβολή των ξενιτεμένων της. Και υπάρχουν πολλοί ξενιτεμένοι. Πάνω από 1000 θάναι κυρίως στην Αμερική. Αρκετοί απ’ τους ξενιτεμένους είναι πολύ καλά εγκαταστημένοι με κα­λές δουλειές και αρκετά χρήμα­τα που τα κέρδισαν με τον ιδρώτα τους και την έντιμη και μακροχρόνια εργασία τους.

Κανείς όμως δεν θυμήθηκε τη γενέτειρά του. Να μη ξέρουν τις ανάγκες του χωριού των; Αδύνατον. Αρκετές φορές εστάλησαν εκκλήσεις απ’ την Κοι­νότητα, απ’ την Εκκλησία, από Σχολεία, Σωματεία κλπ. σε πολλούς που μπορούσαν να βοηθήσουν. Άλλοι μεν δεν απήντησαν καθόλου και άλλοι απήντησαν στέλλοντας ασήμαντα ποσά.

Ύστερα απ’ τον αείμνηστο Θ. Βάλλα και τη Βασιλική Βαλασοπούλου που χάρισαν ο πρώ­τος το κτήμα του, και η δεύτερη το σπίτι της και 100 λίρες Αιγύπτου στο «Αναγνωστήριο» παρουσιάστηκε ο κ. Γεώργιος Χριστοφίδης (Δασκαλέλ’) που με μια του επιστολή στον «Γυμναστικό» γεμάτη θάρρος και ελπίδες και με ένα χρηματικό ποσό 15. 000. 000 ως πρώτη δό­ση όπως έγραφε, κάνει την καλή αρχή με αντικειμενικό σκο­πό ν’ αποκτήσει η γενέτειρά του συγχρονισμένο Γυμναστήριο. Στο ίδιο γράμμα του εβεβαίωνε πως θα αναλάβει να ολοκληρώσει το έργο. Και η βεβαίωση αυτή επαλήθευσε με δεύτερο έμβασμά του εκ 5.000.000 δρχ.

Με τα λεφτά αυτά η Δ/σις του Γυμναστικού έκανε τη περίφραξι του γηπέδου και καλλωπίστηκεν όλος εκείνος ο χώρος. Απ’ την είσοδο του Σχολείου και κατά μήκος του γηπέδου ως την είσοδο του Χατζησπυρείου Νοσοκομείου προέβη ο «Γυμναστικός» στην δενδροφύτευση του δρόμου.

Παρ’ όλο που έφυγε από παι­δί ο κ. Γεώργ. Χριστοφίδης στη ξενιτιά και ζει 45 χρόνια τώρα μακριά απ’ τον τόπο του δεν έπαυσε να θυμάται και να μα­θαίνει απ’ τις εφημερίδες και επιστολές φίλων και συγγενών του το τι γίνεται στο χωριό του και να τα παρακολουθεί όλα με μεγάλο ενδιαφέρον.

Οι ανταποκρίσεις που δημο­σιεύονται στις τοπικές εφημερίδες (και ιδίως στον αγαπητό «Δημοκράτη» που κάθε τόσο Α­πασχολούμε τις πολύ τιμές του στήλες που μάς παρέχει πρόθυμα και γι’ αυτό τον ευχαριστούμε από καρδιάς) παρακολουθούνται με ιδιαίτερον ενδιαφέρον και Αναδημοσιεύονται πολλές φορές απ’ τον ελληνόφωνο Αμερικα­νικό τύπο εφ’ όσον αναφέρονται στη συμβολή Ελλήνων που ευδοκίμησαν στην Αμερική απ’ τη μια, για να τους παρουσιά­ζουν σαν παράδειγμα και απ’ την άλλη για να τους φέρουν σε ψυχική επαφή με το τόπο τους.

Το καλοκαίρι ήρθε ο κ. Γιώργος Χριστοφίδης στο χωριό με τη λαχτάρα ν’ αρχίσει -μια και θάταν εδώ- τη δουλειά του Γυ­μναστηρίου ο ίδιος. Σκοπός του ν’ αποτελειώσει το Γυμναστήριο και φεύγοντας να το παραδώσει έτοιμο, στο Σύλλογο.

Όμως δεν είχε τελειώσει η διαδικασία των τύπων της απαλλοτριώσεως.

Τελικά, χάνοντας την υπομονή του, και λαχταρώντας πάντα να δη το Γυμναστήριο πραγμα­τοποιούμενο έβανε μπρος, με το ζήλο του πρακτικού ανθρώπου, που δεν θέλει να χάνει τον και­ρό του. Άρχισε με την ανέγερ­ση ολοκλήρου κτιρίου με δυο αίθουσες αποδυτηρίων, με ντου­λάπες, κρεμάστρες, λουτήρες, αποχωρητήρια με εγκαταστάσεις δεξαμενής νερού και δίπλα στο κτίριο αυτό έκανε, μπουφέ.

Στη πρόσοψη του κτιρίου ενετοίχισε πλάκα με την αφιέρωση: «Αφιερώνεται στους νέους της Αγιάσου εις μνήμην του πατρός μου Δημητρ. Χριστοφίδη (δασκαλέλ’) δημοδιδασκάλου Αγιάσου ΓΕΩΡ. ΧΡΙΣΤΟΦΙΔΗΣ». Πιο πέρα και στο μέσον του γηπέδου και κατά μήκος του, έφτιαξε κερκί­δες Από μπετόν που μπορούν να καθίσουν άνετα 600 άτομα. Στις μετώπες των κερκίδων έ­γραψε διάφορα ρητά Αρχαίων σοφών. Για να Αποπερατωθούν όλα αυτά τα έργα, χρειάσθηκε πάνω από μήνα εντατικής εργασίας. Δούλευαν αρκετοί εργάτες, πολλές φορές και με τα ηλεκτρικά φώτα ως τις 9 με 10 τη νύχτα. Από το πρωί ως αργά τη νύχτα. Ανασκουμπωμένος δούλευε και ο ίδιος μες το λιοπύ­ρι κι’ έτρεχε από δω κι’ από κει πότε για να κατευθύνει την δουλειά και πότε για να επιβλέπει το ξεφόρτωμα των αυτοκι­νήτων με τα υλικά και τη μεταφορά των. Τέτοια εντατική εργασία δεν φανταζόμαστε να δούλεψε στην Αμερική. Ήθελε τη δουλειά που θα κάνη παρέχον­τας με τόση απλοχεριά το χρήμα του, να την ποτίσει και με τον προσωπικό του ιδρώτα. Στη μετώπη του κτιρίου και με με­γάλα γράμματα αναγράφεται το όνομα του Γυμναστηρίου: «ΧΡΙΣΤΟΦΙΔΕΙΟΝ ΓΥΜΝΑΣΤΗΡΙΟΝ».

Δικαιολογημένη απότιση φό­ρου τιμής και ευγνωμοσύνης προς τον ευγενικό δωρητή. Υπολογίζεται πως ξόδεψε περί τας 100.000 νέες δραχμές.

Στις 9 Οκτωβρίου είχαν αποπερατωθεί όλα και αναγγέλθη­καν τα επίσημα εγκαίνια και τα βαφτίσια του Γυμναστηρίου.

Από πολύ νωρίς την Κυριακή εκείνη, όλη η Αγιάσος ήταν στο «Καμπούδη» και θαύμαζε και καμάρωνε το πολιτισμένο έργο του κ. Χριστοφίδη. Απ’ τη Μυτιλήνη ήρθαν ο δεσπότης που έκανε τον Αγιασμό, ο κ. Νομάρ­χης, ο κ. Επιθ. Φυσικής Αγω­γής, αντιπροσωπεία των αθλητι­κών σωματείων Μυτιλήνης, η φανφάρ του Ορφανοτροφείου και πολλοί φίλαθλοι.

Ύστερα απ’ τον αγιασμό μίλησε ο δεσπότης από μικροφώνου που είχε εγκατασταθεί εκεί για τον σκοπό αυτό, ο κ. Νομάρχης ο κ. Επιθ. Φυσ. Αγωγής, ο κ. Δήμαρχος Αγιάσου που είπε μεταξύ άλλων ότι «το Δημοτικόν Συμβούλιον με την υπ’ αριθ. 163/7/10/55 ομόφωνη απόφασή του έδωσε το όνομα του Χριστοφίδου στο γυμναστήριον». Κάθε φορά που ανεφέρετο το όνομα του κ. Χριστοφίδου απ’ τους επισήμους χαλούσε ο κόσμος από τα χειροκροτήματα του κόσμου. Στο τέλος πλησιάζει κατασυγκινημένος απ’ τις θερμές εκδηλώσεις στο μικρόφωνο ο κ. Χριστοφίδης για να ευχαριστήσει τους επισήμους για τα θερμά και κολακευτικά των λόγια. Το τι έγινε τη στιγμή που επανέλαβε και έκανε έτσι επίσημα τη δήλωση πως θα εξακολουθήσει παρέχων την οικονομική συνδρομήν του μέχρις ότου αποπερατωθεί ολόκληρο το γυμναστήριο, δεν περιγράφεται. Η ατμόσφαιρα εδονείτο πολλή ώρα απ’ τα χειροκροτήματα.

Αμέσως έγινε παρέλασις της αντιπροσωπείας των αθλητικών σωματείων Μυτιλήνης με τα λάβαρά των και την φανφάρ του Ορφανοτροφείου Μυτιλήνης. Μετά την παρέλασιν κατήλθεν στο γήπεδο για ποδοσφαιρική συνάντηση η ομάς του «Ολύμπου» Αγιάσου και «Άρεως» Μυτιλήνης. Πριν αρχίσει το ματς οι δυο ομάδες φωτογραφηθήκανε έχοντας στο μέσον των τον κ. Χριστοφίδην που έβαλαν και έδωσε και το εναρκτήριον λάκτισμα υπό τα θερμά και παρατεταμένα χειροκροτήματα του κόσμου. Με τη ποδοσφαιρική συνάντηση έληξε η όμορφη αυτή γιορτή των εγκαινίων του «Χριστοφιδείου Γυμναστηρίου».

Ο κ. Γ. Χριστοφίδης ενίσχυσεν οικονομικά και το Γυμνασιακόν παράρτημα Αγιάσου καθώς και το Αναγνωστήριόν της. Ευχόμεθα και ελπίζουμε πως το παράδειγμα του κ. Χριστοφίδη θα βρεθούν να το μιμηθούν και άλλοι.

Την επαύριο των εγκαινίων ο κ. Χριστοφίδης ανεχώρησε για τη θετή του πατρίδα την Αμερική με τις ολόθερμες ευχές της νεολαίας και ολοκλήρου της Αγιάσου.

ΜΙΣΚΑ

Ασθένιαι και θεραπείαι αυτών προ 30ετίας

Με το «ιατρικό» επάγγελμα συνέβαινε κάτι το πολύ παράδοξο για την εποχή εκείνη. Δεν το ασκούσαν αποκλειστικά μόνον οι άνδρες, όπως θα περίμενε κανείς, αλλά κυρίως γυναίκες!
Πιο πολλές ήτανε οι γιατροσόφαινες, παρά οι αγκαθούρες που φύτρωναν στις γειτονιές.

Με το "ιατρικό" επάγγελμα συνέβαινε κάτι το πολύ παράδοξο για την εποχή εκείνη. Δεν το ασκούσαν αποκλειστικά μόνον οι άνδρες, όπως θα περίμενε κανείς, αλλά κυρίως γυναίκες!
Πιο πολλές ήτανε οι γιατροσόφαινες, παρά οι αγκαθούρες που φύτρωναν στις γειτονιές.

ΔΗΜΟΚΡΑΤΗΣ, 15-04-1970