Επιστολές ενός εξορίστου

Καταθέτω στό Ἀναγνωστήριο Ἁγιάσου, μέ τιμή και ἀγάπη στό ἔργο πού ἐπιτελεῖ, ΕΙΚΟΣΙ ΕΠΙΣΤΟΛΙΚΑ ΔΕΛΤΑΡΙΑ ΚΑΙ ΚΑΡΤΕΣ ΑΠΟ ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΜΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΟ, ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΞΟΡΙΣΤΟ ΣΤΗΝ ΙΚΑΡΙΑ.
‒Φαίδων Χατζηδημητρίου, Φθινόπωρο 2022‒

Τά πρόσωπα πού ἀλληλογραφοῦν κατοικοῦσαν, μόνιμα ἤ προσωρινά, στήν Ἰκαρία καί στήν Ἁγιάσο. Ὅταν συνέλαβαν καί ἐξόρισαν τόν πατέρα μου, κατοικούσαμε στήν πόλη τῆς Μυτιλήνης, ἐκεῖνος, ἡ μητέρα μου Μαρία, ἐγώ (δυόμισι ἐτῶν), στό σπίτι τῶν γονιῶν του, Δημητροῦ καί Μαριάνθης Χατζηδημητρίου. Προέκυψε ζήτημα ἐπιβίωσης. Ἡ οἰκονομική βοήθεια πού ἄρχισε νά στέλνει ἀπό τήν Ἀμερική ἡ ἀδελφή τοῦ πατέρα μου Φωτεινή δέν ἐπαρκοῦσε. Ἔτσι, ἡ μητέρα μου μέ πῆρε κι ἐγκατασταθήκαμε στήν Ἁγιάσο, στό πατρικό της (μητέρα της ἡ Διαμάντη Καναρέλλη, πατέρας της ὁ παπα-Χριστόφας Κανιμᾶς). Κι ἐκεῖ τά οἰκονομικά περιορισμένα, ἀφοῦ ὁ παππούς μου, μετά ἀπό πεντάμηνη κράτηση στίς φυλακές τῆς Μυτιλήνης γιά τήν ἐνεργό συμμετοχή του στό ΕΑΜ, ἀντιμετώπιζε ἀργίες καί δυσμενῆ ὑπηρεσιακή μεταχείριση. Ἡ μητέρα μου κατέβαινε συχνά στή Μυτιλήνη, γιά νά βοηθᾶ τά πεθερικά της κι αὐτοί μᾶς ἐπισκέπτονταν στήν Ἁγιάσο.

Σημειώσεις:

  1. Τά εἴκοσι δελτάρια καί κάρτες ἀποτελοῦν ἕνα μέρος τῆς ἀλληλογραφίας μεταξύ τῶν παραπάνω προσώπων. Ἡ φωτογραφία τοῦ Κεμερλῆ ἀπό τά «Τσαμάκια Μυτιλήνης» εἶναι κάρτα τῆς γειτόνισσάς μας Μηλιᾶς καί τῆς κόρης της Ξανθούλας (στενές μας φίλες στη Μυτιλήνη).
  2. Τά κόκκαλα τοῦ Γιάννη Χατζηδημητρίου βρίσκονται στόν οἰκογενειακό τάφο τοῦ παπα-Κανιμᾶ στήν Ἁγιάσο.

23-Ημερολόγιο του δεκανέα αυτοκινήτων Αναστασέλλη Ευστρ.

Ταξιδέψαμε τόσες μέρες μέσα στην Ελλάδα που χαμογελούν οι κάμποι της με χιλιόχρωμα λουλούδια. Χάδι είναι ο ήλιος της κι ελπίδα το χρώμα του καταγάλανου ουρανού. Υποφέραμε στο δρόμο

4/5/1941

Φτάνουμε στην Κηφισιά Αθήνας.

Ταξιδέψαμε τόσες μέρες μέσα στην Ελλάδα που χαμογελούν οι κάμποι της με χιλιόχρωμα λουλούδια. Χάδι είναι ο ήλιος της κι ελπίδα το χρώμα του καταγάλανου ουρανού. Υποφέραμε στο δρόμο. Τις τελευταίες 4 μέρες πεινάσαμε. Σκοτωμοί, ερείπια, καμένα χωριά, βιασμοί, εξευτελισμοί, κι όμως είναι όμορφα όλα αυτά τα πεθαμένα σύμβολα της ελληνικής φυλής.

Μου κλέψανε το ψωμί. Στην Κηφισιά

– ΤΕΛΟΣ –

22-Ημερολόγιο του δεκανέα αυτοκινήτων Αναστασέλλη Ευστρ.

Ύστερα από πορεία μιας νύχτας βρισκόμαστε στ’ Αγρίνιο. Στρατιώτες χιλιάδες υποχωρούν, κουρέλια μιας αναμπουμπούλας που ξέσπασε

Κυριακή του Θωμά 27/4/1941

Ύστερα από πορεία μιας νύχτας βρισκόμαστε στ’ Αγρίνιο. Στρατιώτες χιλιάδες υποχωρούν, κουρέλια μιας αναμπουμπούλας που ξέσπασε.

Βάζω στ’ αυτοκίνητο το Λευτέρη Καριτέλη που τον βρίσκω κουρασμένο στο δρόμο.


28/4/1941

Μας κλείνουν σ’ ένα γήπεδο και μας κρατάνε ως τις 29


29/4/1941

Φεύγουμε πρωί για το Μεσολόγγι και φτάνουμε σ’ ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης Γερμανικό. Παρά λίγο αιχμάλωτοι. 14 χιλιόμετρα έξω απ’ το Μεσολόγγι. Μένουμε σ’ ένα ποτάμι πλάι.

Στις 3 το πρωί ξεκινάμε.

21-Ημερολόγιο του δεκανέα αυτοκινήτων Αναστασέλλη Ευστρ.

Δεν ξέρω αν πέθανα και βρίσκομαι στην κόλαση. Τούτα τα γράφω σε μια σπηλιά περ’ απ’ τ’ Αγρίνιο. Είναι ο κρυψώνας μας απ’ τ’ αεροπλάνα που λυσσάξαν σήμερα

Δεν ξέρω αν πέθανα και βρίσκομαι στην κόλαση. Τούτα τα γράφω σε μια σπηλιά περ’ απ’ τ’ Αγρίνιο. Είναι ο κρυψώνας μας απ’ τ’ αεροπλάνα που λυσσάξαν σήμερα. Χθες έκαψαν την Άρτα. Κι εμείς κρυμμένοι στα χαντάκια. Πήγαν να σπάσουν τα νεύρα μου απ’ τους κρότους. Μας χτύπησαν 4 αυτοκίνητα. 300 θύματα στην Άρτα. Τη νύχτα φεύγω για τ’ Αγρίνιο επικεφαλής.


Μεγάλο Σάββατο 19/4/1941

Ξημέρωμα στ’ Αγρίνιο. Βομβαρδισμός. Στο δρόμο μας μυδραλιοβολούν τ’ αυτοκίνητα. Δεν κοιτάμε να σηκώσουμε κεφάλι.


Πάσχα 20/4/1941

Πάσχα στη σπηλιά, νηστικός και λυπημένος. Όλη μέρα πέρασε με καρδιοχτύπι αντικρίζοντας το θάνατο. Ξεκινάμε στις 5 το βράδυ. Στο δρόμο μας βάλουν. Κόσκινο τ’ αυτοκίνητα.


21/4/1941

Επιτέλους. Ανακωχή. Χαρά. Σε λίγο βομβαρδισμοί πάλι. Απογοήτευση. Κι έτσι περνούν οι μέρες στην Άρτα.


23/4/1941

Έχουμε φύγει πίσω προς τα Γιάννενα. Σε μια χαράδρα κάνουμε κατασκήνωση 25 χιλιόμετρα έξω απ’ τα Γιάννενα. Ένα χωριό είναι πάνω στο βουνό. Μελιά το λένε. Στα μισά του βουνού είναι μια λιμνούλα μικρή μα όμορφη, που αναβλύζει νερό μπόλικο,ποτάμι. Γαλάζιο υγρό που τρέχει ανάμεσα από πλατάνια. Σαν μαγικό τοπίο με χαϊδεύει την ψυχή την κατατρεγμένη.