ΟΙ ΚΙΒΩΤΙΟΠΟΙΟΙ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥΣ

IMG
Αναμνηστική φωτογραφία τριών φίλων. Διακρίνονται από αριστερά ο Ασωματιανός κοφινάς Γεώργιος Κωνσταντίνου Βαλαλάς, ο “Λιμνιώτης” γεωργός Στρατής Ιωάννου Καραγεωργίου, γνωστός με το παρατσούκλι “Μουν’ “, κι ο πετράς-λατόμος Στρατής Τσουκαλαδέλης.

Πολλά κι εκλεκτά τα προϊόντα της αγιασώτικης γης. Μήλα, απίδια, κεράσια, βύσσινα, κάστανα… Οι έμποροι, ντόπιοι και ξένοι, τα ζητούσαν, τα παζάρευαν από νωρίς, τα μοσχοπουλούσαν στο νησί, μα κι όξω απ’ αυτό.

Η μεγάλη παραγωγή συντηρούσε και τη βιοτεχνία, που σήμερα βρίσκεται στα τελευταία της. Κάποιοι έπρεπε να μένουν στο χωριό, να στήνουν εργαστήρια, να στηρίζουν τον παραγωγό, τον αγρότη, στην καλλιέργεια της γης, στο μάζεμα των λογής λογής γεννημάτων, στη μεταφορά και στο εμπόριο τους.

Στον αγώνα των δουλευτών της γης ανεκτίμητοι βοηθοί κι οι κιβωτιοποιοί, οι τεχνίτες που έφτιαχναν κασέλια. Πρόγονοι τους οι κοφινάδες αυτοί που έμπλεκαν μαστορικά τη λυγαριά με το καλάμι.

Ο Γεώργιος Κωνσταντίνου Βαλαλάς, Ασωματιανός κοφινάς, ήρθε και παντρεύτηκε στην Αγιάσο. Ίσαμε το τέλος της ζωής του έφτιαχνε κοφίνια. Την τέχνη του την έμαθαν και τα παιδιά του, ο Κωνσταντίνος, μακαρίτης σήμερα, κι ο Παναγιώτης, και την άσκησαν για ένα χρονικό διάστημα, συνεχίζοντας την οικογενειακή παράδοση.

Οι κόφες και τα κοφίνια σιγά σιγά αχρηστεύτηκαν, περιορίστηκε η χρήση τους. Απαιτούσαν περισσότερη δουλειά και κόστιζαν. Πέρα απ’ αυτό, κρίθηκαν λιγότερο κατάλληλα, γιατί η ανώμαλη εσωτερική επιφάνειά τους, παρά τις επενδύσεις, πολλές φορές κατά τη μεταφορά κατάστρεφε το ευπαθές προϊόν. Όλα αυτά άνοιξαν το δρόμο σε περισσότερο σύγχρονα μέσα συσκευασίας και μεταφοράς προϊόντων, στα γνωστά ωοειδή κιβώτια, στα κασέλια.

IMG (2)
Στου “Βρανιάδη”, εκεί που σήμερα είναι χτισμένο το Αναγνωστήριο “η Ανάπτυξη” Αγιάσου. Ο κιβωτιοποιός Πάνος Βαλαλάς σχίζει με ειδικό μαχαίρι τις βέργες για τα κασέλια (περίπου 1945).

Πρώτος σκέφτηκε να εξυπηρετήσει τους παραγωγούς με κασέλια ο ξυλέμπορας Παναγιώτης Βερδούκας, ο οποίος είχε εγκαταστημένη πριονοκορδέλα στου «Βρανιάδη», εκεί που σήμερα είναι χτισμένο το Αναγνωστήριο. Επιστράτευσε Αγιασώτες μαραγκούς, για να υλοποιήσουν τη σκέψη του. Δε χρειάστηκε πολύ, για να πετύχουν αυτό που ήθελαν. Έφτιαξαν καλούπια, μπόγια μπόγια, για κάθε ζωντανό, για κάθε χρήση. Μικρά, μεσαία, μεγάλα. Άλλα ήταν μονοκόμματα, κουτούτσια, άλλα κομματιαστά. Το προϊόν που έβγαλαν στην αρχή ήταν «μπαστάρδικο», άσχημο, χοντροδουλειά. Σιγά σιγά όμως το τυποποίησαν, το τελειοποίησαν. Έμαθαν να κόβουν τις καστανίτικες και πλατανίτικες πήχες, να τις στρώνουν σωστά, να βάζουν εξωτερικά ζωνάρι από σχισμένες βέργες λυγαριάς ή καστανιάς ή πικροδάφνης, συνήθως τριπλό στα χείλη, μονό στη μέση και διπλό στον πάτο, να αρμολογούν με επιδεξιότητα το ξύλινο υλικό τους.

Στου Βερδούκα το εργαστήρι μαθήτεψαν και δούλεψαν κάμποσοι. Ανάμεσά τους κι ο κατεξοχήν τεχνίτης κιβωτιοποιός Παναγιώτης Βαλαλάς, που έμαθε την τέχνη και στον αδερφό του τον Κωνσταντίνο. Για ένα διάστημα μάλιστα εργάστηκαν συνεταιρικά. Αργότερα ο καθένας άνοιξε δικό του εργαστήρι, κιβωτιοποιείο. Ο Παναγιώτης στο Καμπούδι, κοντά στο Χριστοφίδειο Γυμναστήριο, κι ο Κωνσταντίνος στον Κούκο, κοντά στο σημερινό Εθνικό Παιδικό Σταθμό Αγιάσου. Εδώ και δέκα χρόνια όμως περίπου έκλεισαν κι αυτά τα εργαστήρια, όπως και τόσα άλλα.

IMG2
Στου “Βρανιάδη”. Διακρίνονται από αριστερά ο μαραγκός Γεώργιος Κολομόνδος, ο γιος του Βασίλειος, ο Στρατής Αϊβαλιώτης ή Φασούλα κι ο κιβωτιοποιός Πάνος Βαλαλάς.

Εκτός από τους Βαλαλάδες ασχολήθηκαν με την κιβωτιοποιία κι αρκετοί άλλοι, ευκαιριακά όμως, όπως ο μαραγκός και μουσικός (κορνετίστας) Γεώργιος Ευριπίδη Ζαφειρίου, που ζει σήμερα στην Αθήνα, ο επίσης μαραγκός Γεώργιος Κολομόνδος, ο Μιλτιάδης Νικολάου Μαστραντωνάς (Κτσουράδ’) και ο αξέχαστος καρνάβαλος Στρατής Αϊβαλιώτης ή Φασούλα. Σήμερα συνεχίζει την οικογενειακή παράδοση ο γαμπρός των Βαλαλάδων Γεώργιος Σταύρου Αξιομάκαρος ή Γκέτα.

Στις μέρες μας άλλαξαν οι καταστάσεις, οι συνθήκες της ζωής και της εργασίας. Το αυτοκίνητο έφτασε έξω από πολλά κτήματα, σωθύρια και περιβόλια. Το πλαστικό διαδόθηκε παντού. Βγήκαν τα τελάρα και οι κλούβες. Τα κασέλια περιορίστηκαν, έχασαν την τιμητική τους. Άλλοτες ήταν στην πρώτη γραμμή. Είχαν πέραση, γιατί τα προϊόντα ήταν πολλά και εμπορεύσιμα. Και πού δεν χρησίμευαν! Ο παραγωγός σ’ αυτά απόθετε τους καρπούς της σκληρής δούλεψής του. Με το γέρμα ισορροπούσε στη ράχη του ζώου, δεξιά αριστερά, το μόχθο του, τρουλώνοντας και χαϊδεύοντάς τον με λογής λογής σαρκαπάνια, φτέρες και χορτάρια δροσερά. Και μόνο αυτό! Με τα κασέλια μπορούσε να μεταφέρει, άμα χρειαζόταν, τα κουτσούβελά του, να φτιάξει ένα βολικό παχνί, ένα απομονωτήριο νεογέννητων σκανταλιάρικων αμνοεριφίων, μια αποθήκη, μια εμπορική προσθήκη, ένα «μαγαζί», άμα ήθελε να γίνει και πλανόδιος πωλητής των προϊόντων του…

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΑΓΙΑΣΟΣ, 47/1988

Η ΠΡΟΧΘΕΣΙΝΗ ΔΙΚΗ ΤΩΝ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΩΝ

agiassos_19310830_i-proxthesini-diki-ΑΓΙΑΣΟΣ,ΑΓΙΑΣΣΟΣ,ΑΛΤΙΠΑΡΜΑΚΗΣ,ΔΙΚΗ,ΚΟΛΟΜΟΝΔΟΣ,ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ,ΜΥΤΙΛΗΝΗ,ΣΑΒΒΑΣ,ΣΑΒΕΛΟΣ

ΑΓΙΑΣΣΟΣ, 30-08-1931

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ

agiassos_19310802_statistiki-ΑΓΙΑΣΟΣ,ΑΓΙΑΣΣΟΣ,ΑΓΡΙΤΗΣ,ΒΑΣΛΑΣ,ΒΟΥΓΑΤΣΑΣ,ΓΑΜΟΣ,ΓΕΝΝΗΣΗ,ΘΑΝΑΤΟΣ,ΚΑΡΕΤΟΣ,ΚΟΛΟΜΟΝΔΟΣ,ΚΟΥΚΛΕΛΗΣ,ΛΙΟΥΜΠΕΡΗΣ,ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗΣ,ΝΟΥΛΕΛΗΣ,ΝΤΑΓΕΛΗΣ,ΣΙΝΑΝΗΣ,ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ,ΣΤΑΦΙΔΑΣ,ΤΑΜΒΑΚΗΣ,ΤΖΙΝΗΣ,ΤΣΑΓΑΛΟΣ,ΤΣΟΥΚΑΡΕΛΛΗΣ

ΑΓΙΑΣΣΟΣ, 02-08-1931