בית / ARXEIA / ΛΕΣΒΙΑΚΕΣ ΦΩΤΟΣΚΙΕΣ 474

Αναζήτηση σε αυτό το σύνολο

Ο Χουτζαίος δεν έκανε διακρίσεις. Δεν είναι λίγες οι φωτογραφίες του που παρουσιάζουν Τούρκους, κυρίως πορτρέτα και σκηνές από τη ζωή τους. «To σινάφι γιορτάζει τον Άγιο του στην Αγιάσο, το 1908» γράφει σε λεζάντα μιας τέτοιας φωτογραφίας του. Σαν επαγγελματίας φωτογράφος εργάστηκε στην εκτέλεση κατά παραγγελίαν πορτρέτων, αναμνηστικών φωτογραφιών, κοινωνικών εκδηλώσεων και γάμων. Πέρα όμως από την επαγγελματική και την καλλιτεχνική του δραστηριότητα κατέγραψε για λογαριασμό του, από τότε και μέχρι τις μέρες μας, την καθημερινή ζωή και τις ασχολίες των ανθρώπων του νησιού. Οι σκηνές της αγροτικής ζωής, οι συντεχνίες, οι μάστορες και τα παλικάρια αποτελούσαν θέματα ιδιαίτερα προσφιλή για το φωτογράφο. Σήμερα οι φωτογραφίες του αυτές αποτελούν σημαντικά λαογραφικά και ιστορικά ντοκουμέντα. Στο είδος αυτό της φωτογραφίας μπορεί να συγκριθεί με τον Περικλή Διαμαντόπουλο στα Χανιά, το Στέφανο Στουρνάρα στο Βόλο, τον Αλέξανδρο Παναγιώτου στην Αλεξανδρούπολη και τον Αλέξανδρο Πέννα στις Σέρρες, που έκαναν αντίστοιχη καταγραφή στις πόλεις, όπου εργάζονταν. Εκτός από τους ανθρώπους είχε την ανάγκη να καταγράψει και την πόλη, τα χωριά και τα τοπία του νησιού του. Το λιμάνι, τα στενά δρομάκια με τα απλά σπίτια, αλλά και οι ακριβές επαύλεις απαθανατίζονται από τη μηχανή του. Ο Χουτζαίος αγαπούσε τον τόπο του. Μπορούμε να το βεβαιώσουμε κοιτάζοντας και μόνο τις φωτογραφίες του. Αλλά ο φωτογράφος δε θα περιοριστεί σε αυτό. Παίζει και το ρόλο του ιστορικού, που καταγράφει με το φακό κάθε γεγονός που συμβαίνει στη Μυτιλήνη.Ένα από τα πρώτα γεγονότα ήταν η απελευθέρωση από τον Τουρκικό ζυγό. Λέγεται ότι ο ίδιος ο ναύαρχος Κουντουριώτης πήγε στο φωτογραφείο του και του ανέθεσε να φωτογραφίσει τις επιχειρήσεις του ελληνικού στρατού στο νησί, μέχρι την τελική απελευθέρωσή του. Δεν παρέλειψε βέβαια να φωτογραφίσει και τη Λεσβιακή φάλαγγα. Την εποχή αυτή, αλλά και μεταγενέστερα, κάθε ιστορικό συμβάν (ή αυτό που θεωρούσαν σημαντικό οι φωτογράφοι και οι εκδότες), γινόταν αμέσως καρτ-ποστάλ. Πολλές φωτογραφίες του Χουτζαίου από την απελευθέρωση της Μυτιλήνης, έγιναν και αυτές καρτ-ποστάλ. Και είναι οι πρώτες από μια μεγάλη σειρά, που θα ακολουθήσει. Για πολλά χρόνια συνέχισε να εκδίδει καρτ-ποστάλ, πολλές από τις οποίες κατασκεύαζε με φωτογραφική μέθοδο και όχι με τυπογραφική αναπαραγωγή. Το 1916, λίγο μετά τους Βαλκανικούς πολέμους, ο Χουτζαίος έφυγε για την Αμερική. Κατόρθωσε να ανοίξει φωτογραφείο, στην καρδιά της Νέας Υόρκης, στο Μπρούκλιν. Έμεινε εκεί για πέντε χρόνια. Στο διάστημα αυτό το φωτογραφείο της Μυτιλήνης το κρατούσε η γυναίκα του και ο αδελφός του, που είχε διδαχθεί στο μεταξύ τη φωτογραφία από το Σίμο. Η συνεργασία των δυο αδελφών κράτησε για μεγάλο χρονικό διάστημα και μετά την επιστροφή του. Από φωτογραφία του 1920 γίνεται γνωστό πως ονόμαζαν το φωτογραφείο τους “Σαπφώ”. Το 1928 ένας Εμπορικός Οδηγός της περιόδου αυτής αναφέρει ότι το φωτογραφείο τους βρισκόταν στην οδό Ειρήνης. Σαν “Αδελφοί Χουτζαίοι” εξέδωσαν και μια σειρά από καρτ-ποστάλ με τοπία, φορεσιές και αγροτικές δραστηριότητες από τη Μυτιλήνη. Το 1930 οι δυο αδελφοί εργάζονταν πια ανεξάρτητα, ενώ γύρω στο 1935 ο Σ. Χουτζαίος συνεργαζόταν με τον Κεμερλή στο φωτογραφείο “Photo-Electric”. Οι δυο συνεταίροι εμφανίζονται και σαν εκδότες ενός φωτογραφικού λευκώματος με τίτλο «Λεσβιακά τοπία». Το άλμπουμ περιέχει 24 ένθετες φωτογραφίες, μεγέθους καρτ-ποστάλ, και όλες τους έχουν γίνει από τον Σ. Χουτζαίο. Γνωστό ήταν το λαογραφικό έργο του Σίμου Χουτζαίου και έξω από την Ελλάδα. Συχνά συναντάμε φωτογραφίες του από την αγροτική ζωή της Λέσβου σε ξένα έντυπα και λευκώματα. Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί το περιοδικό «Voyage en Grece», που εκδιδόταν στο Παρίσι, όπου στο τεύχος της Άνοιξης του 1935, δημοσιεύονται φωτογραφίες του. Το πιο σημαντικό γεγονός της πρόσφατης ιστορίας της Μυτιλήνης, ήταν η απελευθέρωση τον Οκτώβριο του 1944. Ο φωτογράφος βρέθηκε τότε ανάμεσα στους αντάρτες και φωτογράφησε παραστατικά τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν μέχρι την αποβίβαση των ελληνικών και των αγγλικών στρατευμάτων. Ο Χουτζαίος δε σταμάτησε να φωτογραφίζει μέχρι το 1950, και πέθανε το 1967 σε ηλικία 92 ετών. Ο γιός του, ο Δουκάκης Χουτζαίος, δούλεψε από πολύ μικρός κοντά στον πατέρα του και έχει να επιδείξει και αυτός ενδιαφέρον έργο. Ιδιαίτερα σημαντικό για την ελληνική φωτογραφία είναι το γεγονός ότι πολύ πρώιμα συνειδητοποίησε τη μεγάλη ιστορική και λαογραφική αξία που είχαν οι φωτογραφίες του πατέρα του. Αυτό τον έκανε να διαφυλάξει το αρχείο του και να το διασώσει από πιθανή καταστροφή. Το 1982 ο Δουκάκης Χουτζαίος εξέδωσε ένα λεύκωμα μεγάλων διαστάσεων με φωτογραφίες από το αρχείο του πατέρα του με τίτλο “Λεσβιακές Φωτοσκιές. Σ. Χουτζαίος 1873-1967”, που εξαντλήθηκε πολύ σύντομα. Πηγαίος, αυθόρμητος, απλός, μερικές φορές λίγο απότομος, αυτός ήταν ο Σίμος Χουτζαίος. Πάντοτε όμως με ματιά διεισδυτική και βαθιά συναίσθηση για τη σημασία του έργου, που δημιουργούσε. Με ιδιαίτερη ευαισθησία για τον άνθρωπο και τη φύση. Και φυσικά με απέραντη αγάπη για τον τόπο του, που ήταν και η πηγή της έμπνευσης του κείμενο Άλκης Ξ. Ξανθάκης