«Σ’ ένα μεγάλο καζάνι, που στο κάτω μέρος είχε «μπουρμά» (κρουνό), για να βγαίνουν τα νερά και το κατάσταμα, ρίχναμε το λάδι, που το υπολογίζαμε σε λαγήνια – το κάθε λαγήνι ζύγιζε εξίμισι οκάδες. Μετά ρίχναμε το κατάσταμα, που το φτιάχναμε σε κάθε λαγήνι. Βάζαμε δηλαδή δυο οκάδες ασβέστη, που τον λιώναμε και τον κάναμε σκόνη, καθώς και δυο οκάδες ανθρακική σόδα. Τον ασβέστη και τη σόδα τα είχαμε σε δοχεία, τα οποία είχαν μια τρύπα στον πάτο. Ρίχναμε νερό στα δοχεία και από εκεί έβγαινε το κατάσταμα, που το παίρναμε και το ρίχναμε μέσα στο καζάνι, όπου είχαμε το λάδι.
Όταν έβραζε το λάδι, ανοίγαμε τον μπουρμά, βγάζαμε το κατάσταμα και το ρίχναμε πάλι στα δοχεία. Από εκεί το ρίχναμε πάλι στο καζάνι. Αυτό γινόταν πολλές φορές, μέχρι να καθαρίσει το λάδι και να σαπουνοποιηθεί, γιατί τα λάδια με τα οποία φτιάχναμε τα σαπούνια ήταν ακάθαρτα.
Όταν γινόταν η σαπουνοποίηση, είχαμε κάτι κάσες – τάβλες τις λέγαμε – και τοποθετούσαμε το σαπούνι σ’ αυτές. Όταν περνούσε ένα εικοσιτετράωρο, πηγαίναμε με κάτι ειδικά μαχαίρια και το κόβαμε σε πλάκες διαφόρων μεγεθών.
Αυτή ήταν η παλαιά μέθοδος. Όταν όμως βγήκε η καυστική σόδα, δε χρειάζονταν πια δοχεία και ασβέστης. Παίρναμε λίγη λίγη απ’ αυτή και τη ρίχναμε μέσα στο καζάνι, με ανάλογη ποσότητα νερού. Όταν έβραζε το λάδι με την καυστική σόδα και το νερό, άρχιζε η σαπουνοποίηση. Για κάθε λαγήνι χρησιμοποιούσαμε μια οκά καυστικής σόδας.
Η απόδοση σε σαπούνι ήταν ανάλογη με το λάδι. Όσο καθαρότερο ήταν το λάδι, τόσο περισσότερο σαπούνι έβγαζε. Το κάθε λαγήνι έδινε γύρω στις οχτώ με δέκα οκάδες σαπούνι».
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Κ. ΠΑΤΣΕΛΗΣ
περιοδικό ΑΓΙΑΣΟΣ, 80/1994
