Ο Στρατής Σουσαμλής, ο κλαρινίστας της Αγιάσου… (Φωτογραφία Γρηγόρη Κουρβανιού. Αγιάσος, 2-5-1984)
Ο Στρατής Σουσαμλής είδε το φως της ζωής στην Αγιάσο στις 20 Μαΐου 1920. Ήταν το πρώτο από τα εφτά παιδιά της φαμίλιας του βιολιστή Αχιλλέα Σουσαμλή και της Μαριγώς Παπάνη (Λιόλια). Από μικρός έδειξε το ταλέντο του, όπως και τα αδέρφια του, ο τραγουδιστής Πάνος (Σάμης), ο επίσης τραγουδιστής και κιθαρίστας Μάριος, ο βιολιστής Βασίλης και ο εμπνευσμένος ποιητής, φίλος και συνεργάτης μας, Όμηρος. Συνεχιστές όλοι τους της μακρόχρονης οικογενειακής καλλιτεχνικής, σε πολλούς τομείς, παράδοσης των Σουσαμλήδων. Δάσκαλος του στάθηκε ο πατέρας του. Έμαθε να παίζει βιολί, κιθάρα, ακορντεόν, αλλά η μεγάλη του αγάπη ήταν το κλαρίνο. Αναδείχθηκε σε δεξιοτέχνη κλαρινίστα. Ήξερε να παίζει και παλιά παραδοσιακά και μοντέρνα ευρωπαϊκά και μάλιστα μπορούσε να μεταπηδά, με μεγάλη ευκολία και άνεση, από το ένα είδος στο άλλο, πράγμα που είναι αρκετά δύσκολο.
Από νωρίς ασχολήθηκε επαγγελματικά με τη μουσική και ήταν μέλος του Σωματείου Μουσικών Μυτιλήνης. Συνεργάστηκε με πολλές κομπανίες. Άφησε εποχή η ορχήστρα του Κήπου της Παναγίας (1955 – 1957), που την αποτελούσαν ο ίδιος, τα αδέρφια του Μάριος και Βασίλης, ο ξάδερφος του Παναγιώτης Προκοπίου Σουσαμλής (τύμπανα) και οι μακαρίτες σήμερα Παναγιώτης Μαλούκης (ακορντεόν) και Γρηγόρης Κουρβανιός (μπουζούκι). Ιδιαίτερη στάθηκε η αγάπη του και για το Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη», που το βοήθησε σε πολλές μουσικές εκδηλώσεις – θεατρικές παραστάσεις (οπερέτες, ηθογραφίες).
Το 1974 έπαψε ν’ ασχολείται επαγγελματικά με τη μουσική και εγκαταστάθηκε οικογενειακά στην Αθήνα. Εδώ συνεργάστηκε από την πρώτη στιγμή με το «Φιλοπρόοδο Σύλλογο Αγιασωτών». Ήταν παρών σε κάθε εκδήλωσή του. Έπαιζε για τον εαυτό του, για τους συμπατριώτες του, για τους φίλους του. Το 1989 μόνο, για ένα χρονικό διάστημα, δίδαξε μουσική σε νέα παιδιά της Αγιάσου, στα πλαίσια των προγραμμάτων Λαϊκής Επιμόρφωσης του Υπουργείου Πολιτισμού…
Υπήρξε καλός οικογενειάρχης, σύζυγος και πατέρας. Παντρεύτηκε το 1950 τη Δέσποινα Βασιλείου Μαλούκη και απόχτησε τρία παιδιά, τον Προκόπη, ο οποίος επί πολλά χρόνια ήταν ενεργό μέλος του «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών», τη Χριστοφία και το Γρηγόρη. Επίσης ήταν άνθρωπος με δημοκρατικές αρχές. Έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση και το 1947 εκτοπίστηκε στη Ζάκυνθο, όπως έγινε και με πολλούς άλλους πατριώτες, στα δύσκολα χρόνια των πολιτικών παθών και της μισαλλοδοξίας…
Ο πατέρας μου Αλκιβιάδης Μαριγλής ήταν από τη μικρή του ηλικία πολύ ζωηρός. Του άρεσε η περιπέτεια. Ένα φεγγάρι έκανε δάσκαλος στο Αμπελικό. Μόλις έγραφε γράμμα στους δικούς του, η γιαγιά μου έλεγε πως όπου να ‘ναι θα γυρίσει ο Αλκιβιάδης, γιατί όσο περνούσε καλά δεν έγραφε.
Είχε μια μεγάλη παρέα «από καλά παιδιά», που του έμοιαζαν στο χαρακτήρα και που φυσικά εκείνος ήταν ο αρχηγός τους. Παίζανε θεατρικά έργα, επηρεασμένοι από περιοδεύοντες θιάσους. Κάποτε για τις ανάγκες μιας παράστασης έκλεψε το φόρεμα της γιαγιάς μου Βικτώριας. Ευτυχώς που η γιαγιά μου κατάλαβε ότι κάτι συμβαίνει και πρόλαβε να το πάρει πίσω, γιατί ήταν ολοκαίνουργιο και θα το γυρίζανε αγνώριστο.
Έκανε πολλές πλάκες στους φίλους του και είχε πολύ χιούμορ. Κάποτε τους παρέσυρε να πάνε στη Σμύρνη με το βαπόρι χωρίς εισιτήρια. Αυτός όμως ήταν γνωστός με τον πλοίαρχο και πέρασε θαύμα, αλλά οι φίλοι του φτυάριζαν κάρβουνο, έως ότου φτάσουν στον προορισμό τους. Ήταν όμως καταφερτζής, γιατί παρ’ όλα που τους έκανε τον συγχωρούσαν. Ήταν βλέπεις η καρδιά της παρέας, των εμπνεύσεων για νέες περιπέτειες και πολύ ανοιχτοχέρης.
Αγαπούσε την καλοπέραση, την καλοφαγία και τις διασκεδάσεις. Ήταν φιλακόλουθος και είχε κάποιο εκκλησιαστικό οφίκιο. Έκανε τον τελετάρχη με υψηλό καπέλο και ρεντικότα. Μεγάλη ήταν η αγάπη του και για τη γυναίκα του και για τα παιδιά του.
Λάτρευε την Ελλάδα και έγραφε, όντας το νησί ήταν υπόδουλο, εναντίον των Τούρκων, γι’ αυτό και τον καταζητούσε η αστυνομία. Η γιαγιά μου έτρεχε, έπεφτε στα πόδια της Ελληνίδας γυναίκας του Τούρκου διοικητή και έχυνε πολλά δάκρυα, για να τον γλιτώνει.
Ο Αλκιβιάδης Μαριγλής, γνωστός και με το παρατσούκλι «Μπουγλίτσα», στο ρυθμό της εποχής του… (Τη φωτογραφία παραχώρησε η Ευδοκία Μαριγλή-Σκάρκου)
Πίστευε στον αθλητισμό, γι’ αυτό και ίδρυε συλλόγους, μέσω των οποίων γινόταν προπαγάνδα για ξεσηκωμό εναντίον των Τούρκων. Επίσης ήταν από εκείνους που βοήθησαν το Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου, του οποίου μάλιστα διατέλεσε και πρόεδρος.
Με την εφημερίδα του «ο Σκορπιός» καυτηρίαζε τα κακώς κείμενα της κοινωνίας στην οποία ζούσε και συνελάμβανε ως καλός ρεπόρτερ τα πιο καυτά θέματα.
Αγαπούσε το θέατρο και ήταν ερωτευμένος με τη μεγάλη μας Μαρίκα Κοτοπούλη και με την αντίζηλο της Κυβέλη. Όταν ερχόταν θίασος, δεν έχανε καμιά παράσταση.
Ταξίδεψε στην Αίγυπτο και στο Σουδάν, αλλά δεν τον σήκωνε η ξενιτιά. Η καρδιά του ήταν στην Αγιάσο και στο νησί γενικά.
Είχε μεγάλες γνωριμίες με τον αείμνηστο Βενιζέλο και το Γεώργιο Παπανδρέου και με όλους τους ισχυρούς της εποχής. Πολιτικά ανήκε στο Φιλελεύθερο Κόμμα. Είχε επίσης φίλους τον Ηλία Βενέζη, το Στρατή Μυριβήλη και πολλούς άλλους ανθρώπους των γραμμάτων.
Βοηθούσε πολύ τον κόσμο, έστω και αν ο ίδιος είχε μεγάλη οικογένεια και ανάλογες ανάγκες. Ποτέ δεν αρνήθηκε τη βοήθειά του είτε ήταν σε χρήμα είτε λόγω των γνωριμιών του για κάποια εξυπηρέτηση.
Αγαπούσε τον κόσμο και τον αγαπούσε και αυτός. Στην κηδεία του – πέθανε στις 9 Ιανουαρίου 1937 από ζαχαροδιαβήτη, σε ηλικία 57 ετών – εκτός από το δεσπότη Μυτιλήνης με όλο τον κλήρο ήταν και ο δεσπότης Καλλονής, αντιπροσωπεία από την Αγιάσο και πλήθος κόσμου που κατελάμβανε τρεις δρόμους. Τον κηδέψαμε από το πατρικό σπίτι, Ερεσού και Φιλικών 6, κατά την επιθυμία του.
Όπως ξέρουμε, από όσα έχουν γραφεί και ειπωθεί στην Αγιάσο, εκτός από το βιολί και το σαντούρι άλλα έγχορδα όργανα, και ειδικά το μπουζούκι, δεν είχαν θέση μέσα στις παλιές ορχήστρες, που στο σύνολο τους αποτελούνταν από πνευστά, κορνέτα, τρομπόνι, εμφώνιο, κλαρίνο, τούμπα, πλαισιωμένα με το βιολί και το σαντούρι. Ήταν αρκετοί οι μουσικοί οργανοπαίχτες πνευστών, με πρώτο και καλύτερο το Στρατή Ρόδανο (Άννα).
Η πρώτη ορχήστρα με έγχορδα συγκροτήθηκε στην Αγιάσο το 1934 με 1935. Τα μέλη της ήταν αρχικά τρία. Ο Βασίλης Βλαστάρης ή Βαγιάνας έπαιζε κιθάρα και ήταν παράλληλα ο στιχουργός της ορχήστρας. Είναι γνωστός από τους θαυμάσιους σατιρικούς στίχους, με τους οποίους χρόνια πολλά τροφοδοτούσε το αγιασώτικο καρναβάλι. Ακόμα και όταν έγινε μόνιμος κάτοικος Αθηνών δεν έπαψε να γράφει, αυτό άλλωστε πέρασε και στην ιστορία του, ως ο πιο καλός σατιρικός στιχουργός, βραβευμένος από την επιτροπή του Βάλειου Διαγωνισμού. Ας μη λησμονούμε όμως ότι ο Βαγιάνας ασκούσε και το επάγγελμα του κουρέα. Το αναφέρω αυτό, γιατί θα χρειαστεί αργότερα για τη δικαιολόγηση ορισμένων σχέσεων ανθρώπων, για τη μετέπειτα πορεία της ορχήστρας αυτής. Δε σας κρύβω ότι πολλοί προθυμοποιήθηκαν να μου δώσουν άγνωστα στοιχεία, ειδικά για το Λευτέρη Καλέλη, που είναι πάρα πολύ ενδιαφέροντα και κάπως τραγικά… Ο Λευτέρης Καλέλης, ένας φτασμένος καλλιτέχνης, που ασφαλώς, αν ζούσε σήμερα, θα ήταν – χωρίς υπερβολή – μια από τις μεγαλύτερες φίρμες στο χώρο του μπουζουκιού. Έπαιζε μπουζούκι, έγραφε και μελοποιούσε τραγούδια, που συγκεντρώνω και πιστεύω σύντομα να τα έχω όλα στη διάθεσή μου…
κιθαρίστας Βασίλης Βλαστάρης ή Βαγιάνας και οι μπουζουκτσήδες Λευτέρης Καλέλης (επάνω) και Στρατής Σεντουκάς, στη «Φαμάκα»… (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Στρατής Σεντουκάς)
Τρίτος στην παρέα ήταν ο Στρατής Σεντουκάς ή Κλουστρή. Έπαιζε μπουζούκι, ήταν δεξιοτέχνης στους αυτοσχεδιασμούς και ο τραγουδιστής της ορχήστρας. Το πραγματικό του επίθετο ήταν Τελάλης, αλλά με την πάροδο του χρόνου έγινε Σεντουκάς από το επάγγελμα που ασκούσε ο παππούς του, που έφτιαχνε σεντούκια. Το παρατσούκλι Κλουστρή το κληρονόμησε πάλι από τον παππού του, ο οποίος είχε μεγάλο μουστάκι, που το έκλωθε κάπως παράξενα και επίμονα, με αποτέλεσμα να τον βαφτίσουν Κλουστρή. Σ’ αυτά οι Αγιασώτες δε χρειάζονται ιδιαίτερη προσπάθεια, για να σε βαφτίσουν…
Αργότερα στο τρίο προστέθηκε και τέταρτος, ο Στρατής Παπαγεωργίου, στην αρχή με κιθάρα και μετέπειτα με βιολί. Η ζωή της ορχήστρας αυτής κράτησε με αυτή τη σύνθεση μέχρι το Φεβρουάριο του 1941. Μέσα στην Κατοχή εξακολούθησε να εργάζεται ακόμα, επήλθαν όμως πολλές αλλαγές. Άλλα μέλη έφυγαν, άλλα προστέθηκαν, θα τα πούμε όμως μια άλλη φορά. Ο Στρατής Σεντουκάς έφυγε το Φεβρουάριο του 1941 για τη Μέση Ανατολή και κατατάχτηκε στον Ιερό Λόχο. Θα προσπαθήσω να τον σκιαγραφήσω, στηριζόμενος στις πληροφορίες που μου έδωσε και ο ίδιος.
Ο Στρατής Σεντουκάς γεννήθηκε το 1921. Το πατρικό του σπίτι ήταν στο Σταυρί, λίγο πιο πάνω από το εκκλησάκι του Ταξιάρχη (Αστράτιου). Κάτω από το σπίτι ήταν καφενείο, το οποίο υπάρχει ακόμα και σήμερα – είναι το καφενείο της χήρας Λαλαδέλη – με τη μεγάλη του μουριά, η οποία χαρίζει άφθονο ίσκιο και δροσιά στους θαμώνες του.
Προπολεμική αναμνηστική φωτογραφία. Διακρίνονται από αριστερά ο Βασίλης Βλαστάρης ή Βαγιάνας, ένα κοριτσάκι (;), ο Στρατής Σεντουκάς και ο Λευτέρης Καλέλης. (Από τη Συλλογή Γιάννη Χατζηβασιλείου)
Το Σταυρί, όπως είναι γνωστό, πήρε το όνομά του από τα σημεία της κατάληξης των δρόμων, που σχηματίζουν σταυρό. Ο ένας είναι αυτός που ανεβαίνει από την αγορά, περνά κάτω από τη γέφυρα, πάει προς το εργαστήριο αγγειοπλαστικής του Νίκου Κουρτζή και στο γκρεμισμένο ελαιοτριβείο του Σαπουναδέλη (Τουκιστή) και καταλήγει στην Καρίνη. Ο δεύτερος είναι αυτός, που από τη γέφυρα η μια του ευθεία βλέπει προς την Αγία Τριάδα και η άλλη προς τα σπίτια Σαμοθρακή, Τζανετή, παπα-Παπουτσέλη και που ενώνεται με το δρόμο του Σανατορίου. Το Σταυρί κάποτε ήταν η πάνω αγορά της Αγιάσου με αρκετά καφενεία, μπακάλικα, αρτοποιεία, καπνοπωλείο, σιδηρουργεία, ραφεία, κουρεία… Ακόμα και μανάβικο είχε, καίτοι αυτό δεν ήταν απαραίτητο, γιατί από το Σταυρί περνούσαν όλοι οι μανάβηδες, Κεραμιώτες, Ιππειώτες, Μοριανοί. Κάθε πρωί οι Σταυριώτες είχαν και έχουν ακόμα και σήμερα το προνόμιο να διαλέγουν και να παίρνουν τα καλύτερα προϊόντα σε είδη μαναβικής, τη μόστρα… Το Σταυρί είναι μια θαυμάσια τοποθεσία με αρκετά δέντρα, με το μεγάλο πλάτανο που δεσπόζει στην πολύ μικρή πλατεία του και που χαρίζει πάρα πολύ ίσκιο και δροσιά, προπαντός τους ζεστούς καλοκαιρινούς μήνες. Έχει τη γραφικότητά του. Με τη γέφυρα, την πρασινάδα, την παλιά μαρμάρινη βρύση του γίνεται θέμα φωτογράφισης για πολλούς ξένους. Και σήμερα ακόμα υπάρχουν και λειτουργούν δυο καφενεία. Το ένα είναι του Καμτζουρέλη, δίπλα στη γέφυρα. Το άλλο είναι αυτό που αναφέραμε παραπάνω. Από τα παλιά μαγαζιά άλλα είναι κλειστά και άλλα έχουν χρησιμοποιηθεί για διάφορες δραστηριότητες, ξυλουργεία ως επί το πλείστον. Το ελαιοτριβείο του Τζανετή εξαφανίστηκε και όλοι οι χώροι του, μηχανουργείο, αποθήκες, αμπάρια άλλαξαν όψη. Το Σταυρί έχει ακόμα και σήμερα μεγάλη κίνηση. Δεν έχει όμως την παλιά του εκείνη αίγλη, τη μεγάλη κοσμοσυρροή. Ποιος από τους μεγάλους θα ξεχάσει το τι γινόταν τα πρωινά και τα βραδινά την εποχή του λιομαζώματος, που εκατοντάδες νέοι και νέες και άνθρωποι κάθε ηλικίας έφταναν εκεί περιμένοντας να συγκροτηθεί ο ταϊφάς, για να ξεκινήσουν όλοι μαζί για το κτήμα; Πανηγύρι καθημερινό… Πόσες αγάπες δεν άρχισαν από εκεί; Πόσους σεβντάδες και πόσο κουράγιο καθημερινά έδινε το Σταυρί στο επίπονο ανεβοκατέβασμα της Πατωμένης, με την ελπίδα για τους νιους και τις νιες πως κάπου θα φτάσουν και θα συναντήσουν το αγαπημένο τους πρόσωπο; Γι’ αυτό άλλωστε τραγουδήθηκε από την παρέα με το γνωστό τους τραγούδι (Στο Σταυρί πα στο γεφύρι….). Το Σταυρί, ας μην ξεχνούμε, είναι η πάνω πόρτα εισόδου στην Αγιάσο. Σήμερα το φαινόμενο αυτό σχεδόν έχει εκλείψει. Τα μουλάρια, τις φοράδες και τα γαϊδούρια τα αντικατάστησαν τ’ αυτοκίνητα και τα μηχανάκια. Στου Μπογιατζή πάμε πια με αυτοκίνητο… Και όμως, όσο και αν σας φανεί παράξενο, μια μέρα το χρόνο ξαναζωντανεύει… όχι όμως από μαζώχτρες και ραβδιστάδες, αλλά από προσκυνητές, που την παραμονή της Παναγίας ξεκινούν κατά εκατοντάδες από τα γύρω χωριά, κυρίως από τη Μυτιλήνη, για να ‘ρθουν με τα πόδια στη Μεγαλόχαρη.
Τα παλιά χρόνια ο κόσμος γλεντούσε πιο τακτικά. Υπήρχαν μέρες που έπαιζαν ταυτόχρονα και τρεις ορχήστρες σε διάφορα στέκια. Πολλές φορές μέσα στην πατινάδα που φέρνανε βόλτα τους μαχαλάδες τα παλικάρια, για να κάνουν καντάδα στις αγαπημένες τους, τύχαινε να συναντηθούν στον ίδιο μαχαλά οι παρέες και τότε τα πράγματα μπέρδευαν, είχαμε παρατράγουδα, ποιος θα πάρει την πρωτιά, ποιανού λόγος θα περάσει. Πολλές φορές κατέληγαν σε καβγά. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις οι πρώτοι που το έβαζαν στα πόδια ήταν οι οργανοπαίχτες. Έβαζαν το πολύτιμο όργανο κάτω από τη μασχάλη, για να το προστατέψουν, και μην τους είδατε… Πολλές φορές επικρατούσε η λογική. Τότε και οι δυο ορχήστρες μαζί έπαιζαν τις επιλογές των ενδιαφερομένων στα κορίτσια τους. Μετά χώριζαν, για να συνεχίσουν ο καθένας χωριστά το γλέντι του.
Έκανα όλο αυτό τον πρόλογο, θέλοντας να τονίσω ότι τα μουσικά ακούσματα του Στρατή αρχίζουν μέσα από την κούνια, μια που σχεδόν καθημερινά στο καφενείο τους έπαιζε μουσική. Από παιδί άρχισε να μαθαίνει σε χρόνο ρεκόρ και να τραγουδά τα νέα τραγούδια (δίσκους), που αυτή την εποχή μετριόντουσαν στα δάχτυλα, δεν υπήρχε υπερπαραγωγή, όπως σήμερα. Μέσα στο καφενείο που ήταν, όπως είπαμε, κάτω από το σπίτι τους, κρεμόταν στον τοίχο μια κιθάρα. Ήταν σύνηθες φαινόμενο τότε στα καφενεία και στα κουρεία να υπάρχουν έγχορδα μουσικά όργανα, άλλωστε πολλοί είναι οι κουρείς και οι καφετζήδες που έπαιζαν κιθάρα ή μαντολίνο. Αυτή λοιπόν την κιθάρα έπιασε ο Στρατής, μ’ αυτή πρωτόπαιξε τις πρώτες νότες. Παρέλειψα να σας πω ότι έπαιζε ραμόνα (φυσαρμόνικα). Από πολύ μικρός ακόμα είχε ένα παγιαυλί (φλογέρα) από καλάμι, που του το ‘χε φτιάξει κάποιος γέρος, που ερχόταν το Δεκαπενταύγουστο και καθόταν στο κελί κάτω από τη σκάλα στην εκκλησία της Παναγίας που ανεβαίνει στο γυναικωνίτη. Τον θυμάμαι και εγώ αυτόν το γέρο. Νομίζω ότι έμενε και μετά το πανηγύρι στην Αγιάσο. Νικόλα νομίζω τον έλεγαν. Έφτιαχνε παγιαυλιά και τα πουλούσε στα παιδιά. Θυμάμαι που δεν είχε λεφτά να τ’ αγοράσει ο Πάνος μας και προσπαθούσε να το φτιάξει από μόνος του. Ο Πάνος Κουτσκουδής ήταν και αυτός ένα εξαίρετο μουσικό ταλέντο. Δεν υπήρχε όργανο που να μην το έπαιζε, φυσαρμόνικα, φλογέρα, οκαρίνα, χαβάγια, κιθάρα, μαντολίνο, πιάνο. Το βιολί που το αγαπούσε πάρα πολύ το απόφευγε λόγω μιας αγκύλωσης από τραυματισμό στο μικρό του δάχτυλο, που τον εμπόδιζε να παίζει. Στο ακορντεόν ήταν σπεσιαλίστας. Ποιος από τους μεγάλους δε θυμάται τον Πάνο με το ακορντεόν. Σκεφτείτε, έπαιρνε ένα χόρτο ή μια κλωστή, τη δάγκωνε, με το ένα χέρι την τέντωνε και την έκανε χορδή, ανάλογα με το τέντωμα και τα τσιμπήματα με το νύχι του άλλου του χεριού έβγαζε τις νότες που ήθελε και έπαιζε διάφορους σκοπούς. Ήταν συνομήλικοι, μέλη της Χορωδίας του Αναγνωστηρίου. Και οι δυο μαζί με τον Πάνο Παγωτέλη και το Βασίλη Βασιλάκη (Αριστίγια) παίζανε στις φιλολογικές βραδιές. Ρώτησα το Στρατή αν ζητούσαν τότε από τους πατεράδες τους να πάνε να σπουδάσουν μουσική. Μόνο σφαλιάρες θα εισπράτταμε, μου απάντησε… Τα ταλέντα γενικά, μου είπε, αδικούνται, να μην πω χάνονται εδώ στην επαρχία, και έφερε παράδειγμα το Χαρίλαο Ρόδανο, το Στρατή Ψύρρα και το Γιάννη Σουσαμλή ή Κακούργο… Φυσικά ο καθένας δικαιούται χωριστά το δικό του κεφάλαιο. Ελπίζω στο μέλλον να μπορέσω να ασχοληθώ με τον καθένα χωριστά.
Επανέρχομαι στο Στρατή. Μετά από την κιθάρα έπιασε για πρώτη φορά το μπουζούκι του Λευτέρη Καλέλη, που κι αυτός σύχναζε στο καφενείο του Στρατή, που είχε νοικιασμένο ο Γρηγόρης Λαλαδέλης (Καμτζουρέλ ). Επειδή κάθε τόσο η μουσική έπαιζε, ο Λευτέρης, για να μην τρέχει κάθε τόσο στο σπίτι να πάρει ή να θέσει το μπουζούκι του, το κρέμαγε και αυτός μέσα στο καφενείο. Ακόμα, αν θέλετε, ήταν και σαν δόλωμα, πρόκληση, για τους πελάτες, που όπως το έβλεπαν κρεμασμένο ήταν πολύ πιο εύκολα να πουν στο Λευτέρη παίξε μας ένα σκοπό, παρά να τον στείλουν στο σπίτι να πάει να το φέρει. Το ταλέντο και η θέληση νομίζω δε χρειάζονται πολύ χρόνο για να αξιοποιηθούν! Έτσι έγινε και με το Στρατή… Πήρε γρήγορα δικό του μπουζούκι και το ‘ριξε στη μελέτη. Όταν μια μέρα τον άκουσε ο Λευτέρης να παίζει έμεινε έκπληκτος από τον τρόπο και την ευχέρεια που διέθετε στο παίξιμο και του ζήτησε να συνεργαστούν. Ο Λευτέρης Καλέλης, όπως προανάφερα, ήταν ένας φτασμένος ταλαντούχος μουσικός. Μουσική δε διάβαζε, όμως ήταν δεξιοτέχνης στους αυτοσχεδιασμούς. Ήταν οικογένεια τα Καλέλια, πρέπει να ‘ναι ξαδέλφια με το γνωστό Παναγιώτη Καλέλη, που ακόμα με το παίξιμο του και τα τραγούδια του συγκινεί, είναι δε σολίστ σ’ ένα από τα σωματεία της Μυτιλήνης που καταβάλλουν προσπάθειες για τη διατήρηση και τη διάδοση της παραδοσιακής μουσικής. Ο Λευτέρης έφυγε πρόωρα από τη ζωή και μαζί και το ταλέντο του… Κρίμα που τότε δεν υπήρχαν τα σημερινά μέσα, να είχαμε τουλάχιστον ακουστική επαφή με το παίξιμο του, με το ταλέντο του… Ο Λευτέρης τότε ήταν επαγγελματίας, έπαιζε πότε μόνος του, πότε με το Ραφαήλ Σουσαμλή, που τον συνόδευε με το σαντούρι. Δούλευε ως ελεύθερος μουσικός και πρέπει να συνεργαζόταν και με το Βασίλη Βαγιάνα. Παρ’ όλες τις αναζητήσεις μου δεν κατάφερα να πληροφορηθώ πότε άρχισε η συνεργασία και πως. Ο Βασίλης δε φημιζόταν για το καλό του παίξιμο, είχε όμως το κάτι άλλο, ήταν φοβερός στον αυτοσχεδιασμό, στο στίχο. Στη στιγμή μπορούσε να γράψει και να προσαρμόσει, ανάλογα με την περίπτωση και τις απαιτήσεις του γλεντιού, έξυπνες ρίμες, που τις έλεγαν υπό τύπον μπάλου ή αμανέ, και το χρήμα έπεφτε άφθονο, γιατί συγκινούσαν, βλέπετε. Η μουσική από μόνη της συγκινεί, ο στίχος όμως μαζί της δίνει άλλη διάσταση στη συγκίνηση, αγγίζει πολύ βαθιά την ψυχή. Με το Βαγιάνα εγώ δε θα ασχοληθώ, υπάρχουν άλλοι που είναι πολύ πληροφορημένοι για το έργο του, ειδικά το σατιρικό, που προσέφερε στο αγιασώτικο καρναβάλι… Τα χρόνια πολλά… οι θύμησες μπερδεμένες… Όπως μου εξομολογήθηκε ο Στρατής, παρ’ όλη την επιμονή μου, δε θυμόταν να μου πει τίποτα απ’ όλα αυτά. Χάνουμε λάδια πια, Προκόπη μου, είπε, το μόνο που μου τόνισε είναι ότι η τόση τους επιτυχία οφειλόταν στις μεταξύ τους καλές σχέσεις και στο ότι και αυτοί μαζί με τις παρέες διασκέδαζαν, με λίγα λόγια πρώτα ικανοποιούσαν το δικό τους κέφι, παίζοντας και τραγουδώντας, και μετά της παρέας. Μου είπε όμως άλλα σημαντικά, που νομίζω θα είναι άγνωστα σε πολλούς. Όταν τον ρώτησα για το αν ήταν αλήθεια ότι ήταν έτοιμοι να πάνε στην Αθήνα να χτυπήσουν δίσκο, συγκεκριμένα (Στο Σταυρί πα στο γεφύρι…), βγήκε το συμπέρασμα πως η ορχήστρα τους ήταν η πρώτη ορχήστρα μπουζουκιών που μπήκε στα μεγάλα σαλόνια, στα μεγάλα τζάκια της Μυτιλήνης τα τότε χρόνια, όπως του Παναγή Δουκαρέλη (εμπορία αυτοκινήτων, μοναδικός αντιπρόσωπος τότε), του Μπίνου, του Λαλέλη, του Στέλιου Κουρουμπακάλη και άλλων. Ο Παναγής Δουκαρέλης ήταν αυτός που θα αναλάμβανε τα έξοδα όλα για τη μετάβασή τους στην Αθήνα για το δίσκο. Δεν πραγματοποιήθηκε αυτό το ταξίδι. Βασική αιτία η ανεμελιά, που οφειλόταν πιο πολύ στην επαρχιώτικη δειλία, και ο πόλεμος που μας κήρυξαν οι Ιταλοί τον Οκτώβρη του 1940.
Ο Λευτέρης Καλέλης (αριστερά), ο Βασίλης Βλαστάρης ή Βαγιάνας και ο Στρατής Σεντουκάς στα κέφια τους… (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Στρατής Σεντουκάς)
Ήταν φαίνεται η πιο αξιόλογη έγχορδη ορχήστρα σε ολόκληρη τη Μυτιλήνη, περιζήτητη. Από ό,τι μου είπε, παίζανε σε αριστοκρατικά κέντρα, όπως η «Αίγλη», κέντρο που ήταν τότε απλησίαστο για το λαουτζίκο… Ας μην ξεχνούμε ότι ο τόπος μας έχει χαρακτηριστεί το πλούσιο νησί με τους φτωχούς κατοίκους… Τα τότε χρόνια η αντίθεση ήταν ακόμα μεγαλύτερη και πιο εμφανής από σήμερα. Αιτία ήταν οι πολύ νωπές πληγές από τη μικρασιατική καταστροφή. Το νησί μας δέχτηκε αρχικά το μεγάλο όγκο των προσφύγων, που πολλοί ρίζωσαν και φτιάχτηκαν εδώ, άλλοι έμειναν προσωρινά και μετά έφυγαν στην ηπειρωτική Ελλάδα. Πολλές φορές θα σας έτυχε σε συζήτηση επάνω ν’ ακούσετε… Έκανα ή πέρασα από τη Μυτιλήνη…
Ο Στρατής μου είπε ακόμα ότι τότε που έπαιζαν στην «Αίγλη», στο συνοικισμό της Απάνω Σκάλας, στο κέντρο του Κουτσομύτη, είχε έρθει για λίγες μέρες ο Βασίλης Τσιτσάνης. Μεταξύ των τότε μουσικών έγινε λόγος για ένα καλό μπουζούκι που παίζει στου Κουτσομύτη. Πήγε, τον άκουσε και εντυπωσιάστηκε τόσο, που περίμενε και όταν πέρασε η ώρα πήρε το θάρρος και του ζήτησε να τον ακούσει, είχε καταλάβει πως αυτός ο μπουζουκτσής ήταν το κάτι άλλο και πως μια μέρα θα γινόταν μεγάλος δάσκαλος… Μπορεί τότε ο Τσιτσάνης να ήταν ένα καλό φημισμένο μπουζούκι, δεν μπορεί όμως κανείς να πει πως ήταν τόσο αναγνωρισμένος όσο μεταπολεμικά και τώρα μετά το θάνατο του… Του ζήτησε τη γνώμη του. Ο άλλος δέχτηκε να τον ακούσει. Αν ήταν μερικά χρόνια μετέπειτα, ίσως να μην μπορούσε να τον πλησιάσει. Τον έβαλε και έπαιξε λίγα κομμάτια. Τι να σου δείξω του λέει, ένα έχω να σου πω, όταν παίζεις, μην περιορίζεσαι μόνο στις νότες του δίσκου, βάζε μέσα και δικά σου, έχεις από ό,τι βλέπω τις δυνατότητες, είσαι πολύ καλός. Αν κατεβείς καμιά φορά στην Αθήνα, έλα να με βρεις.
Παρέλειψα να σας πω, όπως μου είπε ο ίδιος, ότι ο Στρατής Ρόδανος (Άννα), ο πατέρας του Χαρίλαου, είχε αναγνωρίσει το ταλέντο του, τη δυνατότητα να τυπώνει σωστά τον κάθε δίσκο που άκουγε. Είχε γερό αυτί, όπως λένε στη μουσική γλώσσα. Για την ικανότητά του αυτή τον έστελνε στο Καμπούδι, στο μοναδικό τότε καφενείο που υπήρχε, του Στρατή Γαββέ, που το είχε νοικιασμένο και το δούλευε ο Σπύρος Τινέλης (Μανιά), ο οποίος ήταν από τους πρώτους που έφεραν ραδιοπικάπ στην Αγιάσο. Μερακλής όπως ήταν, όποιος δίσκος κυκλοφορούσε έπρεπε να ακουστεί στο μαγαζί του Σπύρου… Μετά την ακρόαση ο Στρατής πήγαινε στο Σταυρί – κάτω από τη γέφυρα υπήρχε η παράγκα – καπνοπωλείο του Παναγιώτη Ευαγγελινέλη και αμέσως από κάτω ήταν το καφενείο του Προκόπη Χτενά. Εκεί μέσα τον περίμενε ο Στρατής Ρόδανος έτοιμος με μολύβι και κόλλα πενταγράμμου. Τον έβαζε να ψιθυρίζει σιγά σιγά το σκοπό και, όπως ήταν γνώστης της μουσικής, τους ήχους τους έγραφε σε νότες. Από εκεί, ύστερα από πρόβες ήταν έτοιμο το τραγούδι να παιχτεί από όλη την ορχήστρα. Ο Ρόδανος παρότρυνε το Στρατή να συνεχίσει τη μουσική, ήταν δε πρόθυμος να τον διδάξει. Αυτός όμως του απαντούσε αργότερα, από επιπολαιότητα. Τώρα μεγάλος, κι αν δεν του χρειάστηκε η μουσική για επάγγελμα, ωστόσο αναγνωρίζει το ασυγχώρητο λάθος του και συνιστά σ’ όποιον κάποτε δίνεται η ευκαιρία να μάθει κάτι να μην το αψηφά και να μην το αφήνει, με τη δικαιολογία του… αργότερα…
Η συνεργασία του Σεντουκά, Βαγιάνα, Καλέλη και Παπαγεωργίου κράτησε μέχρι που κηρύχτηκε ο πόλεμος και τα ισοπέδωσε όλα… Ο Στρατής Σεντουκάς έφυγε στη Μέση Ανατολή το Φεβρουάριο του 1941. Κατατάχτηκε στον Ιερό Λόχο και έλαβε μέρος σ’ όλες τις επιχειρήσεις του ελληνικού στρατού, δεν κλείστηκε σε στρατόπεδο (σύρματα), όπως συνηθίζεται να λένε. Πού καιρός λοιπόν για μπουζούκια και τέτοια… Φυσικά μέσα στη δίνη του πολέμου, αν καμιά φορά βρισκόταν κάτι σχετικό, έριχνε λίγες πενιές, διασκεδάζοντας ο ίδιος μαζί και οι συνάδελφοι του. Όταν απελευθερώθηκε η Ελλάδα, ο Ιερός Λόχος ήταν από τις πρώτες ελληνικές μονάδες στρατού που ήρθαν στην Ελλάδα. Όταν απολύθηκε από το στρατό, έμεινε στην Αθήνα, έψαχνε για δουλειά… Παλιά μου τέχνη κόσκινο, λέει και η παροιμία. Λεφτά είχε. Βρήκε ένα καλό μπουζούκι, το αγόρασε, κατηφόρισε προς τις Τζιτζιφιές, πήγε και βρήκε τον Τσιτσάνη… Φίρμα πια αυτός, δε θυμόταν το μικρό αμούστακο παιδαρέλι από τη Μυτιλήνη. Ωστόσο τον κράτησε. Πάντοτε όμως οι φίρμες εκμεταλλεύονται τους μικρούς… Τα λεφτά λίγα, αναγκάστηκε να φύγει. Στο μεταξύ σχετίστηκε με το Βαμβακάρη και πιο πολύ με τον αδελφό του Αργύρη. Έπαιξε μαζί τους, λίγο ακόμα να γίνει επαγγελματίας. Το μπουζούκι και γενικά αυτούς που ασχολούνταν με τα νυχτερινά κέντρα την εποχή εκείνη, συνήθως ο λαός τους συνέδεε με τους ανθρώπους του υπόκοσμου. Γενικά είχαν μειωμένη υπόληψη, χασικλήδες, πρεζάκηδες τους αποκαλούσαν και πολλά τραγούδια που λέγονταν τότε είχαν τέτοιου είδους θέματα. Αυτή η ρετσινιά τον βασάνιζε από πολύ παλιά, μάλιστα σε μια κόντρα με τον πατέρα του, σχετικά με το θέμα, του έκανε δριμείες παρατηρήσεις, λέγοντάς του: μαστούρας θέλεις να καταντήσεις. Είχε ήδη μια προσωπική εμπειρία… Κάποτε κάποιος, άγνωστος τότε καλλιτέχνης, σήμερα γνωστός στο πανελλήνιο, με δίσκους, με προβολή στην TV, με συναυλίες, προσωπικό στυλ του αποδίδουν σήμερα, μη έχοντας δουλειά ζήτησε να τον πάρουν να παίξει μαζί τους. Ας βγάλει και αυτός ένα ψωμί… ήρθε που ήρθε από τη Μυτιλήνη, ας βγάλει τα έξοδά του, είπε ο Λευτέρης. Τον δέχτηκαν. Αυτή τη μέρα παίζανε στη «Φαμάκα». Είναι και σήμερα ακόμα το εξοχικό κέντρο του Σταυριού. Πήρε το όνομα «Φαμάκα» από το όνομα κάποιου καραβιού, γιατί πράγματι είναι στενόμακρο και καταλήγει στην άκρη σαν πλώρη καραβιού, μόνο τα ξάρτια του λείπουν… που όμως τα αναπληρώνουν τα πανύψηλα πεύκα, που δεσπόζουν στην πλώρη του… και σκορπίζουν άφθονο ίσκιο και δροσιά. Τη μέρα, μα ιδίως τα βράδια, είναι πανόραμα… Μέσα από το άνοιγμα που αφήνουν ο λόφος του Μαυριώτη από τ’ αριστερά, και του Σπανού το ράχτο από δεξιά, προσφέρει μια θαυμάσια θέα, φαίνεται πολύ μέρος από το καταπράσινο τμήμα του νησιού με αρκετά χωριά που φεγγοβολούν τις νύχτες σαν πυγολαμπίδες. Όπως έπαιζαν λοιπόν στη «Φαμάκα» – η ώρα είχε προχωρήσει – σε μια στιγμή ο τύπος του πρότεινε τσιγαρλίκι. Αδελφέ μου, του λέει, ρούφα μια πρέζα… Στην αρχή δεν το ‘πιασε, όταν όμως του το ξανάπε, κακώς το δέχτηκε ο Στρατής… Ήταν η μόνη φορά που ήρθαμε σε σύγκρουση με το Λευτέρη, γιατί αυτός ήταν που έκανε την πρόταση. Του λέω, ή εγώ ή αυτός, και έφυγα από το πάρκο. Η ώρα, όπως σας είπα, ήταν προχωρημένη. Αποτέλεσμα να διακόψουν και έτσι δεν είχε έκταση το επεισόδιο. Φυσικά ουδέποτε τον πήραν μαζί τους. Όσο γι’ αυτόν τον καλλιτέχνη, από πληροφορίες και άλλων μουσικών, προκύπτει ότι ανέβαινε τακτικά στην Αγιάσο. Δεν ψυχραθήκαμε ποτέ άλλοτε, θα μου πει, αυτό άλλωστε ήταν το μεγάλο μας πλεονέκτημα. Ενεργούσαμε πάντοτε με γνώμονα τη λογική, ο εγωισμός δεν κατάφερε να μας παρασύρει. Αυτό μου το τόνισε επίμονα και επέμενε στην άποψή του ότι η επιτυχία οφειλόταν στην καλή συνεργασία τους. Αυτή η εμπειρία και η παρατήρηση του πατέρα του ήταν χαραγμένη βαθιά μέσα στη μνήμη του… Αυτός ήταν ο λόγος, καίτοι του δόθηκε η ευκαιρία, να αποστραφεί το δρόμο της νύχτας. Έγινε ταξιτζής. Με το ιδιόκτητο του ταξί μεγάλωσε τα τρία παιδιά του, δυο αγόρια και ένα κορίτσι, που είναι εκπαιδευτικοί. Το μεράκι του να χτυπήσει δίσκο το πραγματοποίησε. Κάποιος Καλλιθιώτης μουσικός, ο Δημήτρης Ευσταθίου, τον άκουσε να παίζει και να τραγουδά. Μαζί μ’ αυτόν χτύπησαν ένα δίσκο με τίτλο «Καλλιθέα».
Στο καφενείο του Στρατή Τάλιου στο Σταυρί, την επόμενη των Φώτων, πριν από αρκετά χρόνια. Διακρίνονται από αριστερά οι μουσικοί Σταύρος Ρόδανος, Στρατής Παπάνης, και Χαρίλαος Ρόδανος, καθώς και οι «χορευτές» Γιάννης Καλφαγιάννης, Γιάννης Γιαταγανέλης, (;) και Ευάγγελος Κοντής (Μπουνατσέλης)
Τον ρώτησα αν υπάρχει διαδοχή. Υπάρχει μου απαντά και σε πολύ βελτιωμένη μορφή. Ο μικρός του γιος κατάφερε να ξεπεράσει τον πατέρα του… Νομίζω πως κάθε πατέρας θα πρέπει να νιώθει περήφανος, όταν το παιδί του τον ξεπερνά. Καίτοι σπούδασε μαθηματικός, προτίμησε το ελεύθερο επάγγελμα (είδη υγιεινής), κληρονόμησε όμως το ταλέντο του πατέρα του. Έμαθε να γράφει και να διαβάζει μουσική. Είναι δεξιοτέχνης στο μπουζούκι, συνεργάζεται τακτικά με τον Πολυκαντριώτη και με το Νικολόπουλο, λαβαίνει μέρος σε συναυλίες, πήγε τουρνέ για τρεις μήνες στην Αμερική, στο Σικάγο, δούλεψε στη Λυρική Σκηνή με έργα Χατζηδάκη, Ξαρχάκου και άλλων Ελλήνων συνθετών. Όλα αυτά όμως χωρίς αποκλειστική επαγγελματικότητα μουσικού.
Πετυχημένος οικογενειάρχης ο Στρατής, συνταξιούχος τώρα πια, χαιρόταν τη ζωή… Και ενώ όλα πήγαιναν καλά και ωραία, ξαφνικά και αναπάντεχα έχασε τη γυναίκα του… Ας του ευχηθούμε να βρει παρηγοριά στα παιδιά του και τα εγγόνια του. Το Στρατή την Κλουστρή τον θυμούνται και τον αγαπούν όλοι οι κάποιας ηλικίας Αγιασώτες, γιατί στο πρόσωπο του ξυπνούν παλιές όμορφες αναμνήσεις, τότε που ο κόσμος ήταν αγνός, πιο μπεσαλής, τότε που διασκέδαζε αυθόρμητα και που η Κλουστρή τραγουδούσε με λόγια και μουσική τον καημό του. Γι’ αυτό πολλές φορές τον σταματάνε πολλοί στο δρόμο και τους ακούς να λένε συγκινημένοι… Ε ρε Στρατιέλ’… πού ‘νι, ρε, έφτα τα χρόνια τα παλιά, θμάσι;… Και αν κανείς από τους νέους ρωτήσει ποιος είναι αυτός, να του λεν… η Κλουστρή, ένας καλός τραγουδιστής, ένα καλό μπουζούκι, που εργάστηκε με το Λευτέρη Καλέλη και το Βαγιάνα, με ανθρώπους που τα ονόματά τους πέρασαν στην παράδοση της Αγιάσου…
Η ζωή της ορχήστρας αυτής δε σταμάτησε όταν έφυγε ο Στρατής, αλλά συνεχίστηκε και μέσα στην Κατοχή και μεταπολεμικά, πλαισιωμένη και με άλλα πρόσωπα. Ένας επιζών είναι ο Στρατής Παπαγεωργίου, για τον οποίο θα γράψουμε άλλη φορά.
Ο Μεθόδιος Κουρκουλής υπήρξε ένας φλογερός Αγιασώτης δάσκαλος, ιερωμένος και πατριώτης, που πρώτος το 1905 άνοιξε το δρόμο των Αγιασωτών για το Νέο Κόσμο, δημιουργώντας πολλές καλές ελπίδες σε πολλούς φτωχούς, αλλά δημιουργικούς συγχωριανούς του.
Ο Δημήτριος Π. Χατζηβασιλείου – ο μετέπειτα πρωθιερέας Μεθόδιος Κουρκουλής – γεννήθηκε στην Αγιάσο γύρω στα 1860, αφού στα 1886, λαϊκός ακόμα, διευθύνει το Ελληνικό Σχολείο Αγίας Παρασκευής με βοηθό του τον Ευστράτιο Κουσβή. Σύμφωνα με πληροφορία του Χρίστου Παρασκευαΐδη, «ο Δημήτριος Χατζηβασιλείου ή Κουρκουλής προσεπάθησε να εξυψώση το Σχολείον κατά το παράδειγμα του σχολείου Αγιάσου εις Ημιγυμνάσιον με δύο γυμνασιακάς τάξεις». Πάντως ο Δημήτριος Χατζηβασιλείου αποχώρησε από την Αγία Παρασκευή μετά τις γιορτές του Πάσχα και τον «διεδέχθη ο εξ Αγιάσου Δημήτριος Βαμβουρέλλης».
Ο Δημήτριος Π. Χατζηβασιλείου (Μεθόδιος Κουρκουλής) με τη σύζυγό του
Στην Αγιάσο, όπου τον βρίσκουμε στη συνέχεια, γίνεται ιδρυτικό μέλος του Αναγνωστηρίου που, πέρα από του να είναι ένας απλός όμιλος φιλαναγνωστών, έπαιζε ρόλο έξοχα εθνικό. Ο ιστορικός της Αγιάσου Στρατής Κολαξιζέλης πληροφορεί ότι το Αναγνωστήριο επί Τουρκοκρατίας «…δια του πρωθιερέως Μεθοδίου Κουρκουλή… έκαμνε θρησκευτικά κηρύγματα». Στην πραγματικότητα γίνονταν κηρύγματα εθνεγερτικά με προκάλυμμα θρησκευτικό. Ο πρώην δάσκαλος έχει γίνει ήδη κληρικός. Ο Γιάννης Χατζηβασιλείου μας έδωσε την προφορική πληροφορία ότι το νέο του όνομα Μεθόδιος του το έδωσε ο μητροπολίτης Μυτιλήνης Μεθόδιος Αρώνης, που τον χειροτόνησε.
Κατά την κατάληψη της Κρήτης το 1897, που γέννησε πολλές εθνικές ελπίδες και στους υπόδουλους Λέσβιους, η Αγιάσος βρισκόταν «ως εν επαναστάσει». «Ο ιατρός Γρηγόριος Τζαννετής, ο πρωθιερεύς Μεθόδιος Κουρκουλής και ο δικηγόρος Ευστράτιος Τζαννετής ανεγίγνωσκον εις επήκοον των Τούρκων δημοσίων υπαλλήλων τα πύρινα άρθρα των αθηναϊκών εφημερίδων. Το Αναγνωστήριον μετετράπη εις “φλογερό καμίνι”, το οποίον με τις εθνικές μυσταγωγίες του έστειλεν εις τας Αθήνας εξήκοντα εθελοντάς».
Ο Μεθόδιος Κουρκουλής, έχοντας σπουδάσει θεολογία κι έχοντας διδακτική προϋπηρεσία στην Αγία Παρασκευή, υπηρέτησε σαν δάσκαλος και στον τόπο του, την Αγιάσο. Μετά τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 προσλήφθηκε σαν ιεροκήρυκας στη θρησκευτική αδελφότητα «Ευσέβεια» της Σμύρνης και στη συνέχεια υπηρέτησε σαν ιεροκήρυκας του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας. Το 1905 αναχώρησε για την Αμερική, όπου διορίστηκε προϊστάμενος του ιερού ναού Αγίας Τριάδας στη Νέα Υόρκη. Ο ιερός αυτός ναός φέρει μέχρι σήμερα τα ίχνη του αγαθού ιερέα, καθώς και των Αγιασωτών μαστόρων-ξυλουργών. Γιατί γύρω στα 1919 προσκάλεσε από την Αγιάσο τον Παναγιώτη Χατζηπαναγιώτη (ίσως και άλλους), για να φιλοτεχνήσουν τα ξύλινα μέρη του ναού.
Ο Δημήτριος Π. Χατζηβασιλείου (Μεθόδιος Κουρκουλής) με την οικογένειά του. Στο πίσω μέρος της φωτογραφίας αναγράφονται τα εξής: «Τη λίαν μοι αγαπητή οικογενεία του γαμβρού μου Παναγιώτου Βαμβουρέλλη την οικογενειακήν ταύτην εικόνα αφιερώ. Μνήμης ένεκεν και αγάπης εξιδιασμένης. Εν Σμύρνη 1904 Αυγ. 3. Αδελφός Πρόθυμος. Πρωτ. Μεθόδιος Κουρκουλής»
Η δράση του Μεθόδιου Κουρκουλή στη Νέα Υόρκη είναι πολύπλευρη και πολυσήμαντη. Ο Στρατής Κολαξιζέλης αναφέρει ότι «εκέρδισε την αγάπην του ποιμνίου του» και ότι «με τον Βλαστόν της “Ατλαντίδος” έδρασεν εις τα εθνικά ζητήματα και κατά τον βαλκανοτουρκικόν πόλεμον του 1912 συνέβαλεν εις τον καταρτισμόν της λεσβιακής φάλαγγος, η οποία συνέτεινεν εις την ενίσχυσιν των εθνικών δυνάμεων».
Ο Σόλων Βλαστός, ο εκδότης της «Ατλαντίδος», γεννήθηκε στη Σύρο στα 1852 και πέθανε στο Παρίσι στα 1927. Στις 3-3-1894 πρωτοεκδόθηκε στη Νέα Υόρκη η «Ατλαντίς» σαν εβδομαδιαίο φύλλο, που εξελίχτηκε από τα 1905 σε πολυσέλιδη καθημερινή εφημερίδα. Η «Ατλαντίς» έγινε για πολύ καιρό το κύριο όργανο των Ελλήνων της Αμερικής, γνωρίζοντας ευρύτατη διάδοση. Κατά τους Βαλκανικούς πολέμους η «Ατλαντίς» συνετέλεσε πολύ στην καλλιέργεια του εθνικού φρονήματος των Ελλήνων μεταναστών, που έσπευσαν επιστρέφοντας στην Ελλάδα να ταχθούν κάτω από τις εθνικές σημαίες. Βασικός συνεργάτης του Βλαστού και πύρινος αρθρογράφος της εφημερίδας ήταν ο Μεθόδιος Κουρκουλής. Στις 9-1-1913 γράφει: «Δι’ όλων των εκ της πόλεως ταύτης (Elko-Nevada) διερχομένων τραίνων αθρόοι απέρχονται οι Έλληνες εκ της Καλιφόρνιας και της Νεβάδας. Μέχρι τούδε πολλαί εκατοντάδες Ελλήνων εργατών απήλθον, όπως παράσχωσι την βοήθειάν των εις την αγωνιζομένην πατρίδα των. Το ευγενές τούτο πατριωτικόν αίσθημα των Ελλήνων πρέπει να γίνει σοβαρό μάθημα και αξιομίμητο παράδειγμα προς όλους… Οι Έλληνες εργάται απέδειξαν ότι είναι αντάξιοι πολίται της πατρίδος των δια της αθρόας αναχωρήσεώς των. Η τοιαύτη των πράξις δικαίως επισύρει την μεγάλην εκτίμησιν και τον θαυμασμόν παντός πατριώτου».
Οι ανταποκρίσεις οι σχετικές με την αναχώρηση των επιστράτων είναι καθημερινές και θερμές: «Υπό τους ήχους μουσικής ανεχώρησαν εκ του σιδηροδρομικού σταθμού… Οι Έλληνες της πόλεως Spokane, Wash.), πανηγυρίζοντες την αθρόαν αναχώρησιν των στρατευσίμων, επί δύο ολοκλήρους ημέρας διεσκέδαζον δια χορών και ασμάτων». Στις 10-1-1913 «Ουκ ολίγοι εκ των εμπορευομένων ομογενών σπεύδοντες εις την εκπλήρωσιν του υψίστου πατριωτικού καθήκοντος, εγκαταλείπουν σημαντικάς εμπορικάς επιχειρήσεις. Η αθρόα έξοδος των Ελλήνων επιστράτων αποτελεί άριστον δείγμα του πατριωτικού αισθήματος, όπερ διαπνέει την φυλήν». Παράλληλα στην Ατλαντίδα φιλοξενούνται στίχοι που προτρέπουν τους Έλληνες μετανάστες να γυρίσουν στην πατρίδα:
Γυρίστε πίσω! ο στρατός τον Τούρκο να νικήσει
θέλει κορμιά ηρωικά, θέλει καρδιές μεγάλες,
θέλει τον όρκο τρομερό κι ακόμα πιο μεγάλο
το Χάρτη του Βελεστινλή, που χρόνια μελετάει.
(30-8-1911, Σ. Ματσούκας)
Έτσι μάχεται με την πένα. Κι έτσι σχηματίζεται από τα 1909 ο εθελοντικός Λόχος Νέας Υόρκης, που ίσως τμήμα του είναι η περίφημη «Λεσβιακή Φάλαγγα».
Στις 5 Οκτωβρίου 1911 αγοράζεται το κτίριο και ιδρύεται το Ελληνικό Σχολείο της Νέας Υόρκης. Και σ’ αυτή την εθνική προσπάθεια ο Μεθόδιος Κουρκουλής – παλιός δάσκαλος ο ίδιος – δε μένει αμέτοχος. Η «Ατλαντίς» της 5-10-1911 γράφει: «Ο Μ.Κ. από του άμβωνος στηρίζει το σχολείο λέγοντας: “Το σχολείον είναι ο έτερος στυλοβάτης, εξ ίσου και περισσότερον ακόμη αναγκαίος του στυλοβάτου της εκκλησίας. Εγγράψατε τα τέκνα σας εις το σχολείον“». Φυσικά αποτελεί μαζί με άλλους φιλογενείς την «Επιτροπή του Σχολείου», η οποία και αγοράζει «το λαμπρό κτίριο» αντί 33.000 δολαρίων. Η «Ατλαντίς» δημοσιεύει τη φωτογραφία του σχολείου τρίστηλη (5-10-1911). Ο λόγος του από τον άμβωνα, η προσπάθεια να διατηρήσουν οι Έλληνες την εθνική τους ταυτότητα μέσα στην πανσπερμία των εθνών της Αμερικής, με τη φοίτηση των Ελληνόπουλων σ’ ελληνικό σχολείο, ίσως θυμίζει Κοσμά Αιτωλό. Με τέτοια θέρμη κήρυσσε κι εκείνος την αναγκαιότητα ίδρυσης ελληνικών σχολείων κατά την Τουρκοκρατία.
Επειδή και στην Αγιάσο ήταν γνωστή η φιλεκπαιδευτική δράση του Μεθόδιου Κουρκουλή, στις 30-9-1935 του στέλνεται επιστολή από το Αναγνωστήριο, στην οποία μεταξύ των άλλων αναφέρεται: «Ως γνωστόν εξ Αγιάσου κατάγονται πλείστοι όσοι εκ των διαβιούντων εις τα τέσσαρα σημεία της απεράντου Αμερικανικής Δημοκρατίας. Επιθυμούντες δε όπως η μόρφωσις των τέκνων των ομοχωρίων μας γίνεται κατά το μάλλον τέλεια, φιλοδοξούμεν να συμβάλωμεν και ημείς… Επιθυμούμεν όθεν όπως ευαρεστηθήτε και μας γνωρίσητε τίνων προσόντων λειτουργούς της εκπαιδεύσεως προτιμά η ομογένεια της Αμερικής…». Αν και δε φαίνεται να ευοδώθηκε αυτή η συγκεκριμένη προσπάθεια των Αγιασωτών, αφού κανένας Αγιασώτης δάσκαλος δεν πήγε στην Αμερική, εντούτοις ο Μεθόδιος Κουρκουλής στη νέα του πατρίδα δεν ξέχασε ποτέ την Αγιάσο και τους συγχωριανούς του. Βρισκόμαστε στις δυο πρώτες δεκαετίες του αιώνα μας. Τότε που το έθνος μας κι ολόκληρη η Βαλκανική γνώριζαν δυσεπίλυτα κοινωνικά προβλήματα, με μεγαλύτερα την ανεργία και τη φτώχεια. Πολλοί πνευματικοί άνθρωποι της εποχής προτείνουν και προτρέπουν για μετανάστευση. Είναι μια κακή λύση, που προκάλεσε αφαίμαξη στο έθνος μας και που με τις τότε συνθήκες θεωρήθηκε πανάκεια. Και θεωρήθηκαν τυχεροί όσοι κατάφεραν να μεταναστεύσουν. Ο υποστηρικτής τους, που ήδη βρισκόταν στη χώρα προορισμού, θεωρήθηκε ευεργέτης. Ο Μεθόδιος Κουρκουλής από την πρώτη στιγμή της άφιξής του στην Αμερική, το 1905, υποστήριξε πολλούς για να μεταναστεύσουν. Έτσι μέσα σε 4-5 χρόνια, αναφέρει ο Στρατής Κολαξιζέλης, αναχώρησαν από την Αγιάσο γύρω στους 1.000 μετανάστες. Την πληροφορία επιβεβαιώνει κι ο Σταύρος Τάξης, ο οποίος γράφει σχετικά: «Ου σμικρόν δ’ ευεργετεί νυν (1909) την Κοινότητα (Αγιάσο) δια της θερμής αυτού φιλοπατρίας και ο εν Νέα Υόρκη της Αμερικής εκκλησιαστικός προϊστάμενος της εκείσε Ελλ. ορθοδόξου κοινότητος, Μεθόδιος Κουρκουλής, μεγάλως συντελών υπέρ της καλής αποκαταστάσεως και προόδου των εν Αμερική μεταβαινόντων συμπολιτών αυτού».
Και η Αγιάσος επίσης δεν ξέχασε ποτέ το εκλεκτό της τέκνο, αφού σε δύσκολες περιστάσεις επικαλείται τη βοήθειά του «ηθικήν και υλικήν». Έτσι στο βιβλίο του Αναγνωστηρίου, που φέρει τον τίτλο «Επίσημος αλληλογραφία», καταχωρείται επιστολή της Διοίκησης του σωματείου προς το Μεθόδιο Κουρκουλή με ημερομηνία 1-10-1926, όπου μεταξύ άλλων διαβάζουμε «Το παλαιότερον των σωματείων της Αγιάσου… ούτινος τυγχάνετε ιδρυτής ανακαινισθέν τελείως και θέσαν νέας προοδευτικάς βάσεις… στερούμενον όμως επαρκών πόρων… ποιείται έκκλησιν προς υμάς τον ιδρυτήν του και ζητεί την υμετέραν συνδρομήν, ηθικήν και υλικήν».
Η εθνική, θρησκευτική και φιλεκπαιδευτική δράση του φλογερού αυτού τέκνου της Αγιάσου συνεχίζεται ακατάπαυστα ως τα 1942, οπότε ο θάνατος τον βρίσκει «ιερατεύοντα» ακόμη στην Αγία Τριάδα Νέας Υόρκης.
