ΑΓΙΑΣΣΟΣ, 26-04-1931
ΛΗΞΙΑΡΧΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ_26/04/1931
Κατά τον παρελθόντα Μάρτιον εδηλώθησαν εις την Κοινότητα Αγιάσσου, αι κάτωθι γεννήσεις, γάμοι και θάνατοι
Ετικέτα: ΑΞΙΟΜΑΚΑΡΟΣ
Η ΑΓΙΑΣΟΣ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΟΓΔΟΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ. Ενδιαφέρουσα καταγραφή των ετών 1917-1918
Αγιάσος, μια πανέμορφη κωμόπολη της Λέσβου, με εργατικούς και πανέξυπνους κατοίκους, που με τα παλικαρίσια φερσίματα τους έδωσαν το «παρών» σ’ όλες τις δύσκολες στιγμές της ιστορίας του νησιού μας. Έζησαν όλοι μαζί αγαπημένοι, σαν ένα βουερό μελίσσι, και αυτό φαίνεται και από την παρακάτω πιστότατα (χωρίς διορθωτικές παρεμβάσεις), αναδημοσιευόμενη καταγραφή των σελίδων 196-197 «Οδηγού», ο οποίος βρίσκεται στο προσωπικό μου αρχείο και ο οποίος αναφέρεται στις αρχές του αιώνα μας και συγκεκριμένα στα έτη 1917-1918.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΑΛΙΚΗΣ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΛΕΣΒΟΥ
ΑΠΑΣΣΟΣ
(Κάτοικοι 7.000)
Κοινότης τον νομού και της νήσου Μυτιλήνης. Αποτελείται εκ της ομωνύμου πρωτευούσης. Ωνομάσθη εκ του πρώτου αυτής θεμελιωτού Μοναχού Αγίου Άσσου, μονάσαντος ενταύθα, κατά σχετικήν παράδοσιν, περί το έτος 1150. Είνε η τρίτη σημαίνουσα πόλις της Λέσβου. Απέχει της Μυτιλήνης ώρας 4 δι’ οδού αμαξιτής. Είνε εκτισμένη επί μαγευτικής τοποθεσίας επί ύψους 100 μέτρων εις τα ΒΑ πρανή του όρους Όλυμπος. Έχει ωραίον κοινοτικόν κήπον, της «Παναγίας» καλούμενον και εκτεινόμενον προς τα νότια της πόλεως. Παρ’ αυτήν, εις θέσιν «Πιτζίλια», διατηρούνται ερείπια της αρχαίας «Πενθίλης», επί λόφου δε προς τα ΒΔ λείψανα ενετικού φρουρίου, το «Κάστρο» ή «Καστέλλι». Κοινότης πλουσία έχουσα μεγίστην κτηματικήν περιουσίαν.
Γνωστή άλλοτε στην Αγιάσο ήταν και η πανάρχαια πιλητική τέχνη.,.Στη φωτογραφία (1945;) διακρίνονται, από αριστερά, ο Ευστράτιος Σαββέλης (Πατάτα), ο Ευστράτιος Προκοπίου Χατζηκομνηνός (Κολλυβάς), ο Ευστράτιος Τραγέλης και ο πιλητής (κετσετζής) Προκόπιος Χατζηκομνηνός (Κολλυβάς).
(Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Ευστράτιος Προκοπίου Χατζηκομνηνός. Sydney)
(Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Ευστράτιος Προκοπίου Χατζηκομνηνός. Sydney)
Προϊόντα Γεωργικά: Κάστανα 150-160.000 οκάδες, οπώραι, έλαιον, όσπρια, δημητριακά, κηπεύσιμα εκλεκτά.
Μάρμαρα ερυθρόχροα.
Βιομηχανικά: Πήλινα αγγεία, δέρματα κατειργασμένα, κέραμοι, οινοπνευματώδη ποτά, σάκκοι, υφάσματα, μάχαιραι κλπ.
Αρχαί: Ειρηνοδικείον. Πταισματοδικείον. Υποθηκοφυλακείον. Συμβολαιογραφεία. Αστυνομία.
Ναοί: Αγία Τριάς. Θεοτόκος Κοίμησις μετ’ εικόνος της Θεοτόκου θεωρουμένης θαυματουργού.
Σχολεία: Ημιγυμνάσιον κλπ. (Όρα Εκπαίδευσις εις τον Γενικόν Οδηγόν Λέσβου). [Ημιγυμνάσιον: Καθηγηταί δύο. Διευθυντής: Νουλέλης Θεόφιλος. Μαθηταί 34. Δημ. εξατάξιον Αρρένων: Διδάσκαλοι 7. Διευθυντής: Παπουτσιδάκης Ιωάννης. Μαθηταί 419. Δημ. Πεντατάξιον Θηλέων: Διδασκάλισσαι 5. Διευθύντρια: Χριστοφορίδου Μαριάνθη. Μαθήτριαι 289].
Πανηγύρεις: Την 15ην Αυγούστου εις τον Ναόν Θεοτόκου της θαυματουργού.
Φίρμα του παλαιού παντοπωλείου του Σταύρου Βασιλείου Παπουτσέλη, το οποίο βρισκόταν στο «Χάνι», απέναντι από την άλλοτε στέγη του Δημαρχείου… (Φωτογραφία Δημητρίου Αμπουλού. Αγιάσος 1987)
Επαγγελματίαι
Αγγειοπλαστεία: Κουρζής Ευστ., Κουρτζής Ηλίας, Τζίνης Βασίλειος, Τζίνης Προκόπιος.
Αγγειοπωλεία: Τάλιος Ευστ., Χατζησταύρου Δημ.
Αρτοποιεία: Ανδριώτης Ευστρ., Βαλέτσας Ευστρ., Κλήμου Ευστρ., Παπάζογλου Ν., Παραμυθιώτης Θεόδ., Σάββα Ευστρ., Χαλέλης Ευστ. Παν., Χαλέλης Ν. Παν.
Ασβεστοποιεία: Κωδωνέλλης Παρ.
Γαλακτοπωλεία: Ζαμπαδέλης Θεοδ.
Εδωδιμοπωλεία: Βοροντέλης Παν., Γαβές Γρηγόριος, Ευαγγελινού Ευστ., Ζεϊμπέκης Γεώργιος, Ηλιογραμμένος Γ., Κακλαμάνος Ηλίας, Κολομούνδος Θεόφιλος, Κοντενέλης Ευστ., Κοντινού Παν., Μαριγλής Ευριπ., Νουλέλης Θεμ., Οικονόμου Γ., Παπένης Προκόπης, Σάββας Αν., Σαμσαρδέλλης Απ., Σκλεπάρης Ευστ., Τράγος Ε., Χατζηβασιλείου Βασίλειος, Χατζημυλής Π., Χατζηφώτης Ευστ., Χριστοφαρής Παν., Χριστοφής Γρηγ., Χριστοφής Παν.
Ιατροί: Μαριγλής Θεμιστοκλής, Σκληπάρης Παν., Τζανετής Ιωάν.
Ιχθυοπωλεία: Βουνάτσος Γεώργ., Δόγγος Ευστρ., Τζίτζικας Ευστρ., Τοράνης Βασίλειος.
Καφενεία: Ανδρικού Παν., Γληζέλης Παν., Ζερδιλέλλης Δημ., Καρατζάς Ευστράτιος, Κοντανού Παν., Κουτουρατζής Παν., Κωμαΐτου Παν., Μάγειρας Άνθιμος, Μαγλουγιάννης Παν., Μαραγκός Κωνσταντίνος, Μπογιατζής Ευστρ., Νέδρας Θεμιστοκλής, Πληγηνιάτης Γεώργ., Πολυπάθου Παν., Πουδεράς Μιχαήλ, Σεμέλης Βασ., Σεμέλης Ευστρ., Σουσαμλής Παν., Στιάνου Παν., Τάλιος Μιχ., Χατζηεμμανουήλ Θεμιστ., Χατζηεμμανουήλ Παν., Χατζηπαναγιώτου Αθαν., Χατζηραβδέλης Δημ., Ψυρούκης Παν.
Κουρεία: Μαριγλής Σοφοκλής, Νταγκέλης Παν., Πατράκης Προκ., Πλημαρτέλης Ευστρ., Τοπανλής Γρηγόριος.
Κρεοπωλεία: Τσόκαρος Αντ., Χατζηεμμανουήλ Παν., Χατζηκομνηνού Ευστρ., Χατζηκομνηνού Νικ.
Μαγειρεία: Νίδρας Νεοκλής, Πασχαλιάς Κωνστ.
Μαχαιροποιεία: Μαμήλης Παν., Παπουτσής Χαρ.
Οδοντοϊατροί: Καραφύλλης Ευστρ.
Οινοπνευματοπωλεία: Ανδρικού Παν., Βαρουτέλης Ευστρ., Γαβές Γρηγ., Γερέλλης Θεμ., Γρηψέλλης Παναγ., Δόγκος Ευστρ., Ζερουτιλέλλης Δημ., Καρατζάς Ευστρ., Κοντανέλλης Παν., Κοντανού Παν., Κωμαΐτου Παν., Μάγειρας Άνθ., Μαραγκός Κωνστ., Μαριγλής Σοφ., Μπεγιάζης Ευστ., Παπάνης Προκ., Ρουγκέλης Δημ., Σαμαραδέλλης Απ., Σιμέλης Ευστ., Σουσαμέλλης Παν., Στιάνου Παν., Τάλιος Μιχ., Χατζηεμμανουήλ Παν., Χατζηπαναγιώτου Αθ., Χατζηραβδέλης Δημ., Χατζηφώτης Ευστ.
Αναμνηστική φωτογραφία της προπολεμικής περιόδου, στον Κήπο της Παναγίας. Διακρίνονται, από αριστερά, ο Μιχαήλ Καρίκας, ιεροψάλτης του Ιερού Προσκυνήματος της Παναγίας Αγιάσου και μετέπειτα πρωτοψάλτης της Μητρόπολης Μυτιλήνης, ο Ευστράτιος Αξιομάκαρος (καθήμενος), ο μετέπειτα ιερέας Προκόπιος Κουρτζής και ο Αριστοφάνης Μολυβιάτης (καθήμενος). (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Γρηγόριος Μπράτσος)
Τα σακοποιεία της Αγιάσου παλαιότερα επεξεργάζονταν την αιγότριχα και απασχολούσαν πολλούς εργάτες και εργάτριες…
(Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Χρίστος Πράτσος)
(Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Χρίστος Πράτσος)
Οπλοδιορθωταί: Μακρέλλης Νικ. Πεταλωτήρια: Κοτουκόδης Ευστ., Κυριάκος Κασμάτσος, Κυπριωτέλλης Ιωάν., Πατρικάς Γρηγ., Ρουγκέλης Γεώργιος.Ραφεία: Λιμπερής Μιλτ., Σκορδάς Ευστρ. Σάκκων κατασκευασταί: Γκιζέλλης Θ., Γούναρης Παν., Δουλαδέλλης Γεώργιος, Καχιλέλλης Θεμ., Καχιλέλλης Π., Παπάνης Αν., Πιγέλιος Βασ. ή Ηλίας.
Σανδαλοποιεία: Ιατρού Αρχοντίτσης, Κάναρος Φώτιος, Ρούσσος Σταύρος. Σιδηρουργεία: Ρουγγέλης Γεώργιος. Συμβολαιογραφεία: Βαμβουρέλλης Δημ. Τσαρουχοποιεία: Κλειδαράς Ευστ., ΚόναροςΝ., Κόναρος Φώτης, Παραμυθέλλης Απ., Ρουμπάνης Τζοάννος, Ρούσου Ευστ.
Υποδηματοποιεία: Αναστασέλλης Πολύδωρος, Γιατρού Ιωάννης, Δεμηργκέλλης Προκόπ., Ιακώβου Ευστράτιος, Καμνέλλης Ιωάννης, Καπτανής Παν., Καραδέλλης Σταύρος, Λιβανός Ευστρ., Μπάλεσης Αντ., Μπάλεσης Βασ., Παπαθεοφράστου Δημ., Τζένης Παν., Τοπανλής Ευστρ., Φραντζής Ευστρ., Φραντζής Θεμιστοκλής, Χατζησταύρου Παν.
Υφασμάτων έμποροι: Αναστασέλλης Ηρακλής, Βασιλάκης Σταύρος, Κύπριος Χριστόφας, Μαλακέλης Γρηγ., Μαλακέλης Ιωάν., Μουλαδούλας Παν., Μπάλεσης Σωτήριος, Σπανέλης Δημοσθ., Σταυρακέλλης Ευστρ., Χατζηπροκοπίου Αλκ., Χατζηπροκοπίου Μιχ., Χατζηπροκοπίου Περ.
Φαρμακεία: Μωυσόγλου Παν.
Χρυσοχοεία: Σκουτέλλης Γρηγόριος.
περιοδικό ΑΓΙΑΣΟΣ, 104/1998
ΠΑΠΟΥΤΣΗΔΕΣ ΚΑΙ ΚΑΛΦΑΔΕΣ
Άλλοτε η Αγιάσος είχε πολλά εργαστήρια, ήταν αυτάρκης σε βιοτεχνικά και άλλα προϊόντα. Υπήρχαν σακοποιεία, βυρσοδεψεία, αγγειοπλαστεία, σιδηρουργεία, ξυλουργεία, μαχαιροποιεία, κετσετζίδικα, ραφεία, καπιστράδικα, σαμαράδικα, παπουτσίδικα και τόσα άλλα. Σήμερα πολλά επαγγέλματα έχουν εκλείψει. Τα περισσότερα εργαστήρια έκλεισαν είτε γιατί ο κόσμος έφυγε στα αστικά κέντρα είτε γιατί τα προϊόντα τους έπαψαν να έχουν ζήτηση…
Ενδεικτικός του βιοτεχνικού οργασμού των Αγιασωτών είναι και ο παρακάτω πίνακας των υποδηματοποιών και των καλφάδων, οι οποίοι εργάζονταν στα 33 παπουτσίδικα που λειτουργούσαν στη δεκαετία 1950-1960 … Τον κατάρτισε ο εκλεκτός φίλος και συνεργάτης μας Γρηγόριος Ιωάννου Παπαπορφυρίου, ο οποίος εργάστηκε κοντά στον πατέρα του ως υποδηματοποιός, προτού φύγει στην Αμερική και εγκατασταθεί στην Αστόρια…
ΓΙΑΝΧΑΤΖ
Α. Υποδηματοποιοί με δικά τους εργαστήρια: Αβαγιανός Ιωάννης, Αξιομάκαρος Σταύρος, Βαλεντίνος Μιχαήλ, Βάλεσης Αντώνιος, Βάλεσης Ευστράτιος, Βαλιάτα Αλεξανδρής, Βατρικάς Ιωάννης, Βουρλής Ευστράτιος, Δεμιργκέλης Αναστάσιος, Ζαλπαρίνης Βασίλειος, Καμινέλης Παναγιώτης, Καμπουρέλης Βασίλειος, Καμπουρέλης Ευστράτιος, Καπτανής Παναγιώτης, Καραγιάννης Γεώργιος, Καραγκιοζέλης Κωνσταντίνος, Καραδεμίρης Γεώργιος, Κουνέλης Σπύρος, Κρυνής Σταύρος, Κουρτζέλης Παναγιώτης, Μακρέλης Ευστράτιος, Παπαπορφυρίου Ιωάννης, Παραμυθέλης Παράσχος, Παραμυθέλης Χρίστος, Πασχαλιάς Ιωάννης, Πρινίτης Μιχαήλ, Σταφίδας Παναγιώτης, Τζίνης Δημήτριος, Τσουκαλάς Χριστόφας, Τσουκαρέλης Δημήτριος, Φραντζής Χριστόφας, Χατζηκομνηνός Χριστόφας, Ψυρκούδης Ευστράτιος…
(Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Στρατής Γραμμέλης)
Β. Καλφάδες: Αβαγιανός Βασίλειος, Αρβανιτέλης Ευστράτιος, Ασβεστάς Παναγιώτης, Ασπρομάτης Φώτιος (Καβουριά), Καζαντζής Παναγιώτης, Κακαλιός Παναγιώτης, Καλέλης Απόστολος, Καλέλης Ευστράτιος, Καμπουρέλης Μιχαήλ, Καραγιάννης Παναγιώτης, Κηκίδας Παναγιώτης, Κοντής Ευστράτιος (Σμαρίδα), Κουνής Αντώνιος, Κουνής Στυλιανός, Κουριτάς Κωνσταντίνος, Κουριτάς Παναγιώτης, Κουφέλος Ευστράτιος, Πατέλης Αντώνιος, Οικονόμου Ευστράτιος, Παπαπορφυρίου Γρηγόριος, Παπαπορφυρίου Ευστράτιος, Πρινίτης Ευστράτιος, Πρινίτης Παναγιώτης, Ράπτης Μιχαήλ, Σιάχος Προκόπιος, Σκλεπάρης Ιωάννης, Τζέγκος Παναγιώτης, Ψυρκούδης Παναγιώτης…
(Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Πολύδωρος Πρινίτης)
περιοδικό ΑΓΙΑΣΟΣ, 94/1996
ΟΙ ΚΙΒΩΤΙΟΠΟΙΟΙ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥΣ
Πολλά κι εκλεκτά τα προϊόντα της αγιασώτικης γης. Μήλα, απίδια, κεράσια, βύσσινα, κάστανα… Οι έμποροι, ντόπιοι και ξένοι, τα ζητούσαν, τα παζάρευαν από νωρίς, τα μοσχοπουλούσαν στο νησί, μα κι όξω απ’ αυτό.
Η μεγάλη παραγωγή συντηρούσε και τη βιοτεχνία, που σήμερα βρίσκεται στα τελευταία της. Κάποιοι έπρεπε να μένουν στο χωριό, να στήνουν εργαστήρια, να στηρίζουν τον παραγωγό, τον αγρότη, στην καλλιέργεια της γης, στο μάζεμα των λογής λογής γεννημάτων, στη μεταφορά και στο εμπόριο τους.
Στον αγώνα των δουλευτών της γης ανεκτίμητοι βοηθοί κι οι κιβωτιοποιοί, οι τεχνίτες που έφτιαχναν κασέλια. Πρόγονοι τους οι κοφινάδες αυτοί που έμπλεκαν μαστορικά τη λυγαριά με το καλάμι.
Ο Γεώργιος Κωνσταντίνου Βαλαλάς, Ασωματιανός κοφινάς, ήρθε και παντρεύτηκε στην Αγιάσο. Ίσαμε το τέλος της ζωής του έφτιαχνε κοφίνια. Την τέχνη του την έμαθαν και τα παιδιά του, ο Κωνσταντίνος, μακαρίτης σήμερα, κι ο Παναγιώτης, και την άσκησαν για ένα χρονικό διάστημα, συνεχίζοντας την οικογενειακή παράδοση.
Οι κόφες και τα κοφίνια σιγά σιγά αχρηστεύτηκαν, περιορίστηκε η χρήση τους. Απαιτούσαν περισσότερη δουλειά και κόστιζαν. Πέρα απ’ αυτό, κρίθηκαν λιγότερο κατάλληλα, γιατί η ανώμαλη εσωτερική επιφάνειά τους, παρά τις επενδύσεις, πολλές φορές κατά τη μεταφορά κατάστρεφε το ευπαθές προϊόν. Όλα αυτά άνοιξαν το δρόμο σε περισσότερο σύγχρονα μέσα συσκευασίας και μεταφοράς προϊόντων, στα γνωστά ωοειδή κιβώτια, στα κασέλια.
Πρώτος σκέφτηκε να εξυπηρετήσει τους παραγωγούς με κασέλια ο ξυλέμπορας Παναγιώτης Βερδούκας, ο οποίος είχε εγκαταστημένη πριονοκορδέλα στου «Βρανιάδη», εκεί που σήμερα είναι χτισμένο το Αναγνωστήριο. Επιστράτευσε Αγιασώτες μαραγκούς, για να υλοποιήσουν τη σκέψη του. Δε χρειάστηκε πολύ, για να πετύχουν αυτό που ήθελαν. Έφτιαξαν καλούπια, μπόγια μπόγια, για κάθε ζωντανό, για κάθε χρήση. Μικρά, μεσαία, μεγάλα. Άλλα ήταν μονοκόμματα, κουτούτσια, άλλα κομματιαστά. Το προϊόν που έβγαλαν στην αρχή ήταν «μπαστάρδικο», άσχημο, χοντροδουλειά. Σιγά σιγά όμως το τυποποίησαν, το τελειοποίησαν. Έμαθαν να κόβουν τις καστανίτικες και πλατανίτικες πήχες, να τις στρώνουν σωστά, να βάζουν εξωτερικά ζωνάρι από σχισμένες βέργες λυγαριάς ή καστανιάς ή πικροδάφνης, συνήθως τριπλό στα χείλη, μονό στη μέση και διπλό στον πάτο, να αρμολογούν με επιδεξιότητα το ξύλινο υλικό τους.
Στου Βερδούκα το εργαστήρι μαθήτεψαν και δούλεψαν κάμποσοι. Ανάμεσά τους κι ο κατεξοχήν τεχνίτης κιβωτιοποιός Παναγιώτης Βαλαλάς, που έμαθε την τέχνη και στον αδερφό του τον Κωνσταντίνο. Για ένα διάστημα μάλιστα εργάστηκαν συνεταιρικά. Αργότερα ο καθένας άνοιξε δικό του εργαστήρι, κιβωτιοποιείο. Ο Παναγιώτης στο Καμπούδι, κοντά στο Χριστοφίδειο Γυμναστήριο, κι ο Κωνσταντίνος στον Κούκο, κοντά στο σημερινό Εθνικό Παιδικό Σταθμό Αγιάσου. Εδώ και δέκα χρόνια όμως περίπου έκλεισαν κι αυτά τα εργαστήρια, όπως και τόσα άλλα.
Εκτός από τους Βαλαλάδες ασχολήθηκαν με την κιβωτιοποιία κι αρκετοί άλλοι, ευκαιριακά όμως, όπως ο μαραγκός και μουσικός (κορνετίστας) Γεώργιος Ευριπίδη Ζαφειρίου, που ζει σήμερα στην Αθήνα, ο επίσης μαραγκός Γεώργιος Κολομόνδος, ο Μιλτιάδης Νικολάου Μαστραντωνάς (Κτσουράδ’) και ο αξέχαστος καρνάβαλος Στρατής Αϊβαλιώτης ή Φασούλα. Σήμερα συνεχίζει την οικογενειακή παράδοση ο γαμπρός των Βαλαλάδων Γεώργιος Σταύρου Αξιομάκαρος ή Γκέτα.
Στις μέρες μας άλλαξαν οι καταστάσεις, οι συνθήκες της ζωής και της εργασίας. Το αυτοκίνητο έφτασε έξω από πολλά κτήματα, σωθύρια και περιβόλια. Το πλαστικό διαδόθηκε παντού. Βγήκαν τα τελάρα και οι κλούβες. Τα κασέλια περιορίστηκαν, έχασαν την τιμητική τους. Άλλοτες ήταν στην πρώτη γραμμή. Είχαν πέραση, γιατί τα προϊόντα ήταν πολλά και εμπορεύσιμα. Και πού δεν χρησίμευαν! Ο παραγωγός σ’ αυτά απόθετε τους καρπούς της σκληρής δούλεψής του. Με το γέρμα ισορροπούσε στη ράχη του ζώου, δεξιά αριστερά, το μόχθο του, τρουλώνοντας και χαϊδεύοντάς τον με λογής λογής σαρκαπάνια, φτέρες και χορτάρια δροσερά. Και μόνο αυτό! Με τα κασέλια μπορούσε να μεταφέρει, άμα χρειαζόταν, τα κουτσούβελά του, να φτιάξει ένα βολικό παχνί, ένα απομονωτήριο νεογέννητων σκανταλιάρικων αμνοεριφίων, μια αποθήκη, μια εμπορική προσθήκη, ένα «μαγαζί», άμα ήθελε να γίνει και πλανόδιος πωλητής των προϊόντων του…
ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΑΓΙΑΣΟΣ, 47/1988